گیل یار

 تاریخ پر رمز و راز، نوستالژیک و درس آموز جنبش مشروطیت در سینه پراندوه و در بطن دردناک خویش؛ گذشته از روایت آشکار و پربار در باب مبارزات و مجاهدت های چهره های مشهور و مثال زدنی روایتگر مشروطه خواهان بی نام و نشانی است

 توده مردم ایران تا نهضت مشروطه و اکثریت نخبگان جامعه تا بیش از دره ناصرالدین شاه روزنامه و روزنامه نگاری را نمی‌شناختند. مانند بسیاری از دیگر پدیده‌های نو، تنها گروهی انگشت شمار از درباریان و دیوانیان عالی رتبه و بازرگانانکه با خارج به ویژه با هند و  روسیه در تماس بودند از وجود کاغذ اخبار یا گازت آگاهی داشتند.

نخستین روزنامه های گیلان (1)

توده مردم ایران تا نهضت مشروطه و اکثریت نخبگان جامعه تا بیش از دره ناصرالدین شاه روزنامه و روزنامه نگاری را نمی‌شناختند. مانند بسیاری از دیگر پدیده‌های نو، تنها گروهی انگشت شمار از درباریان و دیوانیان عالی رتبه و بازرگانان که با خارج به ویژه با هند و  روسیه در تماس بودند از وجود کاغذ اخبار یا گازت آگاهی داشتند.

نخستین روزنامه نگار در تاریخ روزنامه نگاری ایران میرزا صالح شیرازی بود که توسط شاهزاده عباس میرزا برای تحصیل به لندن فرستاده شد. وی بعد از مراجعت از لندن در ۱۲۵۳ طلیعه و اعلامیه انتشار روزنامه در یک صفحه را منتشر شد و البته اسم و عنوان خاصی نداشت، اما روشن است که بر اساس اعلامیه مذکور به کاغذ اخبار معروف بوده است. وی همچنین به توسعه فن چاپ پرداخت و شخصی به نام اسدالله باسمه چی را به این منظور به روسیه فرستاد.

چاپخانه

شاه عباس صفوی در سال ۱۰۵۰ قمری پس از آنکه ارامنه ارمنستان را به اصفهان کوچاند، در کلیسای انک یا کلیسای سن سور واقع در جلفای اصفهان اسقفی به نام خاچاطور گیساراتسی چاپخانه‌ای دایر کرد که برای اولین مرتبه در ایران با حروف و وسایل ابتدایی توسط کشیشان ساخته شده بود. در سال ۱۲۵۹ قمری یکی از بزرگان ارمنی اهل جلفا به نام مانوک هورتانیان که در جاوه سکونت داشت، یک ماشین چاپ خوب که به جدیدترین وسایل مجهز بود، به کلیسای وانک هدیه کرد.

اما ایرانیان در حدود یکصد و پنجاه سال هیچ اقدامی برای ایجاد چاپخانه فارسی نکردند تا اینکه در زمان فتحعلی شاه قاجار به همت ولیعهد او عباس میرزا چند تن برای آموختن فن چاپ به انگلستان و روسیه فرستاده شدند و برای اولین بار دستگاه‌های چاپ حروف سربی و سپس دستگاه چاپ سنگی را به ایران آوردند. ( ص ۳۸)

عباس میرزا نایب سلطنه قبل از میرزا صالح شیرازی و پس از امضای صلحنامه گلستان میان ایران و روس (۱۲۲۸ قمزی/ ۱۸۱۳ میلادی) ورود چند دستگاه چاپ را به روس‌ها سفارش داده بود. پس از این سفارش شخصی به نام میرزا زین العابدین تبریزی به پترزبورگ اعزم شد تا فنون چاپ و ساختن مرکب را فرا بگیرد.

اولین کتاب چاپی توسط همین شخص به نام فتح نامه چاپ شد که آن را میرزا عیسی قائم مقام فراهانی نوشته بود و از جنگ بین ایران و روس در سال ۱۲۷۷ و صلح نامه گلستان سخن می‌گفت.

نخستین روزنامه های گیلان

خیرالکلام نخستین روزنامه گیلان و از روزنامه‌های مهم صدر مشروطه در تاریخ ۲۴ جمادی الثانی ۱۳۲۵/ ۱۳ مرداد ۱۲۸۶/ چهارم اوت  ۱۹۰۷ توسط میرزا ابوالقاسم افصح المتکلمین در شهر رشت شروع به کار کرد(۶۰۷)

افصح اگرچه در زمینه مشروطه خواهی جزو روزنامه‌های تندرو نبود اما در مورد مسایل محلی گیلان دمی آتشین داشت و مخالف حضور استعمار روس بود. در رمضان سال ۱۳۲۵ شاهزاده امیر اعظم حمکران گیلان بر انجمن ابوالفضل که بانی واقعی آن افصح المتکلمین بود به بهانه آنکه آشوب‌های شهر از این انجمن برمی‌خیزد، خشم گرفت و محل انجمن را بست. غلام حسن میرزا صالح در کتاب بحران دموکراسی در مجلس اول اشاره دارد: (سید جلال شهرآشوب و رحیم معروف به شیشه بر و استاد غلی کفشدوز و افصح المتکلمین مدیر روزنامه خیر الکلام را آورده و چوب مفصلی زده و به افتضاح حبسشان کردند.

بعد از این واقعه افصح تبعید شده و روزنامه تعطیل شد. که البته کمتر از ۳ ماه بعد با پافشاری های دادخواهان و روزنامه نگاران وی بازگشت و از نو شماره را منتشر نمود (ص ۶۰۸)

ساحل نجات

اولین روزنامه‌ای که در انزلی چاپ و نشر یافت نام مدیر و سایر مشخصات روزنامه چون شماره‌هایی از آن را در اختیار نداریم، نامعلوم است. از اینکه مدیر روزنامه مورد بحث افصح المتکلمین نبود و شرکای چاپ خانه ساحل نجات هم در امر چاپ و توزیع آن دخالتی نداشته‌اند، تردیدی وجود ندارد. میرزا ابوالقاسم افصح المتکلمین در صفحه چهارم شماره اول ساحل نجات خود اعلام می دارد که جویای نامی جریده ساحل نجات نشر نموده که مربوط به این موسسه نیست، ولی رابینو، برون، محمد صدرهاشمی ذکری از آن به میان نیاورده‌اند. به هر حال این روزنامه بعد از نشر یک یا چند شماره تعطیل گردید.

کنکاش

روزنامه چاپ رشت که دو بار در هفته به تاریخ ۱۳۲۸ هجری مطابق ۱۹۰۰ میلادی انتشار می‌یافت و ناشر آن محمدعلی حسن‌زاده بوده است.

به شماره ۱۷۱ رابینو مراجعه شود که بنا به اظهارات وی روزنامه در سیاست معتدل بوده و اولین شماره در ۱۳ ذوالقعده ۱۳۲۸ مطابق ۱۶ نوامبر ۱۹۱۰ میلادی انتشار یافت.( براون، ۴۴) فرزند حاج حسن آقا از انقلابیون گیلان که به وی اعتماد بسیاری داشتند.

گلستان

روزنامه هفتگی چاپ رشت به تاریخ ۱۳۲۵ هجری / ۱۹۰۷ به مدیریت آقا محمدحسین رئیس التجار. به عقیده رابینو فقط چهار شماره از این روزنامه منتشر گردید. اولین شماره در ۱۴ شعبان ۱۳۲۵ / ۲۲ سپتامبر ۱۹۰۷. و آخرین شماره اول ذوالحجه مطلبق با ۵ ژانویه ۱۹۰۸ چاپ شده است. نکته قابل توجه اینکه به جای قیمت، آن را هدیه به غیرت و پاکدامنی در داخل کشور عدالت و برابری در خارج کرده بودند.

توده مردم ایران تا نهضت مشروطه و اکثریت نخبگان جامعه تا بیش از دره ناصرالدین شاه روزنامه و روزنامه نگاری را نمی‌شناختند. مانند بسیاری از دیگر پدیده‌های نو، تنها گروهی انگشت شمار از درباریان و دیوانیان عالی رتبه و بازرگانان که با خارج به ویژه با هند و  روسیه در تماس بودند از وجود کاغذ اخبار یا گازت آگاهی داشتند.

 نگار شیخان

---------------------------------------------------------------------------

مطالب مرتبط :

بررسی نقش اقتصاد در رشد تئاتر گیلان در عصر قاجار(1)

بررسی نقش اقتصاد در رشد تئاتر گیلان در عصر قاجار (2)

 نادرشاه افشار با به دست گرفتن قدرت، توانست بعد از حمله افغان‌ها به ایران، تا مدتی نظم و امنیت و ثبات سیاسی را برای ایران فراهم کند. زمانی که نادرشاه خواستار تخلیه مناطق اشغالی ایران توسط روس‌ها شد،

دولت صفویه در تاریخ تحولات ایران دوره اسلامی، اهمیت و جایگاه ویژه‌ای دارد. این دولت تا حد بسیاری بر مرزهای شناخته‌شده ایران قدیم دست یافت، «ایدئولوژی مذهبی پویای تشیع» را رسمیت بخشید و دولتی بر این مبانی تشکیل داد.

امیر هدایت‌الله خان فومنی حاکم گیلان بین سالهای ۱۱۹۹ تا ۱۲۰۰ هجری بود. او بعنوان حاکم گیلان تا سال ۱۱۹۹ هجری تحت تابعیت علیمراد خان زند بود. اما در این سال احتمالاً با حمایت روسها ادعای استقلال نمود. او در سال ۱۲۰۰ هجری از قاجاریان شکست خورد و سپس دستگیر و کشته شد.

 رشت از جمله شهرهای قدیمی کشور پهناور ایران است که فلسفه به وجود آمدن آن را باید در وجود بازارهای هفتگی دانست. در شهر رشت بیش از بیست بقعه متبرکه وجود دارد

بررسی، شناسایی و حفاظت کامل آثار باقی مانده از ادوار باستانی گیلان، با توجه به ابهامات و نقاط تاریکی که در باستان شناسی گیلان موجود است، ضرورت تمام دارد.

کودتای سوم حوت (اسفند) 1299 خورشیدی رضاخان را در رأس امور کشور قرار داد. این کودتا «به دست قداره بندانی که از پشتیبانی محافل فئودال و بورژوازی برخوردار بودند انجام شد.

اولین مأخذی که در سال 1352 به نام منجم باشی لنگرودی برخوردم، کتاب «ولایات دارالمرز، گیلان…» بود.
رابینو شرح مختصری از این خاندان می نویسد،

(شکل گیری هسته‌های اولیه‌ی شهرنشینی در گیلان)

مدخل:

«واژه‌شناسی» و «پژوهش جغرافیایی» در مطالعات تاریخی و بومی، دو مقوله‌ی جدا و در عین‌حال نزدیک به هم هستند که به نوعی از یکدیگر قابل تمایز و تفکیک نیز می‌باشند.

سرزمین افسانه‌ای گیلان همواره به دلیل مجاورت با دریا و بهره‌مندی از آب و هوای معتدل،که حاصل آن جنگل‌های انبوه و شالیزارها و طبیعت سرسبز است، مورد توجه بوده است.

سپیدرود یکی از رودهای مهم شمال ایران (استان گیلان) و همچنین حوضۀ آبریز دریای خزر بشمار می‌رود. این رود علاوه بر اینکه در پیدایش تمدن و اقتصاد منطقه‌ای که در آن جاری است تأثیر داشته است.