دکتر محمود بهزاد

دکتر محمود بهزاد در سال ۱۳۴۱ مامور تاسیس سازمان کتاب های درسی شد و با تلاش او همه کتاب های درسی ایران (از دوره ابتدایی تا پایان دوره متوسطه) تدوین و تالیف شد و با رسم الخط واحدی به چاپ رسید.

دوران کودکی و جوانی دکتر محمود بهزاد سال ۱۲۹۲ در رشت دیده به جهان گشود و در عصر روز پنجشنبه هشتم شهریور ١٣٨۶ در سن ٩۴ سالگی درگذشت. پدرش جواهرساز بود. چون جواهرات را به سبک فرنگی می ساخت، او را مشهدی علی فرنگی ساز خطاب می کردند. تحصیلات دوره ابتدایی و متوسطه را در رشت گذراند و جزء اولین دیپلمه های گیلان بود. سپس به دانشسرای عالی راه یافت و در سال ۱۳۱۴ در رشته علوم طبیعی و تربیتی فارغ التحصیل شد. پس از اتمام خدمت نظام وظیفه رهسپار کرمانشاه شد و به مدت ۵ سال در آن استان ماند و سپس به رشت مراجعت کرد. به دلیل آشنایی کامل با زبان فرانسوی و مطالعات مداوم، کتاب «داروین چه می گوید؟» را به سال ۱۳۲۲ تالیف و کتاب «راز وراثت» اثر ژان روستان را در سال ۱۳۲۳ ترجمه کرد. تحصیلات و فعالیت های علمی در سال ۱۳۲۴ با توجه به علاقه زیادی که به زیست شیمی داشت، به موازات تدریس در دبیرستان البرز تهران در دانشکده داروسازی ثبت نام کرد و در سال ۱۳۲۸ با اخذ مدرک دکترای داروسازی، فعالیت خود را در تهیه کتاب های درسی و کمی درسی متمرکز ساخت. استاد به سه زبان فرانسه، انگلیسی و آلمانی آشنایی دارد. در سال ۱۳۳۹ با ترجمه کتاب «سرگذشت زمین» تالیف جورج گاموف وی برنده جایزه سلطنتی شد. ترجمه کتاب «روانشناسی فیزیولوژیک» که در سال ۱۳۴۸ انتشار یافت، موجب شد برای تدریس روانشناسی فیزیولوژیک به دانشگاه تهران دعوت شود. از آن پس در دانشگاه تهران، دانشسرای عالی و مدرسه عالی دختران به تدریس زیست شناسی و روانشناسی فیزیولوژیک پرداخت. وی از سال ۱۳۳۹ به مدت ۱۵ سال در دبیرستان رازی علوم طبیعی را به زبان فرانسوی تدریس کرد. در سال ۱۳۴۱ مامور تاسیس سازمان کتاب های درسی شد و مدت دو سال ریاست این سازمان را به عهده داشت. خدمات درخشان او در سازمان کتاب های درسی فراموش نشدنی است؛ با تلاش او همه کتاب های درسی ایران (از دوره ابتدایی تا پایان دوره۱۳۶۰ به زادگاه خود بازگشت و همکاری خود را با انجمن داروسازان گیلان آغاز کرد و با بیش از ۶۰ سال تدریس در زمینه های مختلف زیست شناسی، فیزیولوژی و ژنتیک به عنوان «پدر زیست شناسی نوین ایران» معروف شد. استاد دکتر بهزاد پرکارترین نویسنده و مترجم کتاب های علمی در ایران است.

تعداد تالیف ها و ترجمه های او به ۹۸ جلد کتاب می رسد که ۶۳ کتاب را به تنهایی و ۳۵ کتاب دیگر را به یاری همکاران دانشمند خود تالیف و ترجمه کرده است. آثار او عموما مورد استقبال و توجه دانش پژوهان، دانشجویان و دانش آموزان قرار گرفته و برخی از تالیف ها و ترجمه های وی همانند «داروینیسم و تکامل» اکنون به چاپ دهم رسیده است. اغلب آثار استاد بهزاد توسط ناشران معتبر همانند بنگاه ترجمه و نشر کتاب، شرکت سهامی کتاب های جیبی، امیرکبیر، خوارزمی، نیل، کتاب فروشی مرکزی و نیز انتشارات دانشگاه ها چاپ و منتشر شده است. علاوه بر آثاری که نام برده شد و نیز کتاب هایی که با همکاری دیگر استادان منتشر ساخته، صدها مقاله در زمینه های مختلف از وی به چاپ رسیده است. تا روزهای پایانی عمر نیز با همکاری انجمن داروسازان، مجله «حکمت» حاوی آخرین اطلاعات پزشکی و داروسازی را در رشت منتشر می کرد. دکتر بهزاد هشتم شهریور ١٣٨۶ در رشت درگذشت. یکی از ویژگی‌های کار دکتر بهزاد ساده نویسی یا به گفته‌ی مشهور عامه‌فهم نویسی است. آنان که اهل خواندن و یا نوشتن متون علمی هستند، خوب می‌‌دانند که به ویژه در کار ترجمه، عامه‌فهم نویسی بسیار دشوارتر از نوشتن برای متخصصان است. بیایید ببینیم خود استاد در این مورد چه نظری دارد و منشأ این کار خود را از چه می‌داند: ٔ

« بزرگ‌ترین درس را برای ساده نویسی دوستی به من داد که بسیار مدیون او هستم. آقای عبدالعلی طاعتی ناشر کتاب‌فروشی‌ای بود که من بعد از ظهرها پیشش می‌رفتم. او هم نویسنده و هم شاعر بود. «داروین چه می‌گوید؟» اولین کتابی بود که نوشتم. وقتی آماده‌ی چاپ شد به او دادم که نگاهی بیندازد. بعد از خواندن پاراگراف اول نگاهی به من انداخت و باز دوباره آن را خواند. بار دیگر به من نگاه کرد و گفت؛ «چه می‌خواهی بگویی؟» شفاهی به او گفتم. گفت همین را بنویس. نوشتم. بعد گفت همین را لفظ قلم بنویس. نوشتم. گفت؛ «حالا آن‌ها را با هم مقایسه کن.» دیدم چه تفاوت وحشتناکی دارد. من آن‌جا مطلب ننوشته بودم، اظهار فضل کرده بودم. طاعتی گفت؛ «هر وقت می‌خواهی چیزی بنویسی فکر کن که کسی جلوی تو نشسته است و داری با او حرف می‌زنی. چون انسان وقتی با دیگری حرف می‌زند. خیلی راحت جمله‌ها را می‌گوید». از آن روز به بعد من ساده نویسی را آموختم و به خیلی‌ها یاد دادم، به خاطر درس بزرگی که آن مرحوم به من داد.

دکتر بهزاد، ساعت ۴:۳۰ عصر ۸ شهریور ۱۳۸۶ به دنبال یک بیماری چندماهه که حتی در روزهای آخر نیز او را از پا نیانداخت، در منزل شخصی خود در رشت درگذشت.

تالیفات

بیولوژی برای همه
آیا به راستی انسان زاده میمون است؟ (چاپ ۴)
بدن من (چاپ ۲)
علوم سال سوم دبستان های کشور
علوم سال چهارم دبستان های کشور
نکاتی چند درباره ژنتیک (چاپ ۲) ٔ
نکاتی چند درباره فیزیولوژی عمومی ٔ
نکاتی چند درباره فیزیولوژی اعصاب و غدد داخلی (چاپ ۲) ٔ
نکاتی چند درباره زیست شناسی (چاپ ۲) ٔ
نکاتی چند درباره روانشناسی فیزیولوژیکٔ
داروینیسم و تکامل (چاپ ۹)
گیاه شناسی برای سال ششم طبیعی
علم (چاپ ۴)
روانشناسی حیوانی
تئوری تکامل و روانشناسی (چاپ ۲)
مغز آدمی از دیدگاه روانشناسی، جانورشناسی (در ۱۶ جلد)
قانون جنگل
ابعاد انسانی نوع آدمی
بیوتکنولوژی

تالیفات با همکاری دیگران

علوم سال اول راهنمایی
علوم سال دوم راهنمایی
علوم سال سوم راهنمایی

دوره کامل علوم طبیعی برای دبیرستان ها (۱۱ جلد)

ترجمه

راز وراثت (چاپ ۲)
قرن داروین (چاپ ۲)
اسرار مغز آدمی (چاپ ۲)
تن آدم (چاپ ۲)
علم وراثت
رمز تکوین
اسرار بدن زندگی ما به چه موادی بسته است
حیات و انرژی
بیوگرافی پیش از تولد (چاپ ۲)
فقط یک تریلیون
روانشناسی فیزیولوژیک (چاپ ۲)
جهان از چه ساخته شده است
سرگذشت زمین (چاپ ۴)
جهان چگونه آغاز شد
شناخت حیات
زندگی گیاهی – سرچشمه زندگی (چاپ ۲) ٔ
سرگذشت زیست شناسی
زیست شناسی BSCS محدودیت های رشد (چاپ ۲)
زمین در خطر (چاپ ۳)
تکامل (سری طلایی)
گیاه شناسی (سری طلایی)
کانی های جهان (سری طلایی)
وراثت و طبیعت آدمی
پاولف
آیا به راستی مردان برتر از زنان اند؟
جهان در سراشیبی سقوط
دانشنامه عمومی (جهان جانداران) ٔ
شور هستی زندگی نامه داروین
راز تندرستی
آلرژی (زیر چاپ)
آسم (زیر چاپ)
درس نامه پزشکی پیشگیری و پزشکی اجتماعی ویرایش ۱۴ (ترجمه و ویرایش)
زمینه روانشناسی هیلگارد(ویرایش ۱۴)-آخرین کار ترجمه‌ی دکتر بهزاد که در اردیبهشت ۱۳۸۶ چاپ شد.