رجال مشروطه گیلان

تاریخ انقلاب مشروطیت ایران به همت هزاران مرد و زن آزاده‌ای رقم خورده است که در راه استقرار حکومت قانون از هیچ کوششی فروگذار نکردند، تا این نهال نورسته، درختی بارور شود.

جنبش مشروطه‌خواهی از جمله جریان‌های مهم سیاسی ایران است که در مقطعی از تاریخ، علاوه بر پایتخت کشور، برخی از استان‌ها را نیز تحت الشعاع خود قرار داد و در واقع سه نقطه از کشور، پایگاه حمایت از این جنبش بود. به عبارت بهتر تهران، تبریز و گیلان در گسترش این نهضت نقش عمده‌ای ایفا کردند. از این میان گیلان به عنوان مرکز برخی از مهم‌ترین اتفاقات و تحولات مشروطیت به ویژه فتح قزوین و تهران و سرنگونی حکومت محمدعلی شاه و براندازی استبداد صغیر در نقطۀ عطف این جریان قرار داشت. تحولات ناشی از مشروطه‌خواهی در واقع محصول تلاش مردانی بود که با تفکرات روز آن زمان آشنایی داشتند و جریان روشنگری که از زمان میرزاتقی خان امیرکبیر آغاز شده بود را دنبال می‌کردند، برخی از آنان روزنامه‌نگارانی بودند که به دلیل فضای بسته و استبداد عصر قاجار ناگزیر به انتشار روزنامه در سایر کشورها بودند که البته نسخه‌هایی از آن به طور مخفیانه به ایران می‌رسید. از طرفی تأسیس مدارس به سبک و سیاق اروپایی که در آن محصلین ایرانی نه به شکل مکتب‌خانه‌های قدیم که با اصول رایج در جهان مترقی آن عصر به تحصیل مشغول می‌شدند، خود زمینه و مقدمه‌ای برای روشنگری مردم ایران محسوب می‌شد. در همۀ این رویدادها در پذیرش خط و سیر ترقی علمی، سیاسی، فرهنگی و هنری، گیلان همیشه پیشرو بود. چنان‌که طبق اسناد موجود در سال‌های 1286 و 1287 ش فقط در شهر رشت یازده روزنامه و نشریه به چاپ می‌رسید و روزنامه‌نگارانی همچون میرزا ابوالقاسم افصح المتکلمین املشی مدیر «خیرالکلام» و سیداشرف الدین حسینی مدیر «نسیم شمال » پا به عرصۀ مطبوعاتی گذاشتند و نیز در سال 1285 چند مدرسه به سبک جدید در شهر رشت تأسیس شد.

این کتاب نخستین اثری است که به طور مستقل به شرح احوال و اقدامات آن دسته از مجاهدین و مشروطه‌خواهان گیلانی یا مقیم گیلان پرداخته که نقش برجسته‌ای در استقرار مشروطیت در سال 1324ق و سپس اعادۀ آن در سال 1327 قمری داشته‌اند و در ضمن معدودی از مهم‌ترین هواداران مشروطۀ مشروعه را نیز معرفی کرده است.

در این کتاب مدخل‌ها براساس شهرت افراد در دوران انقلاب مشروطه تنظیم شده و شهرت و نام خانوادگی افراد در دوره‌های بعد ملاک کار قرار نگرفته است. همچنین مطالب آن با رعایت ایجاز و اختصار و با تأکید بر حیات سیاسی و اجتماعی رجال گیلان در دوران انقلاب مشروطیت تهیه و تدوین شده است.

برخی از افرادی که در این کتاب نام و زندگی‌نامۀ آنها آورده شده، بدین شرح است: شیخ اسماعیل آیت‌الله زادۀ رشتی، حاجی رحیم خان احتشام دیوان، میرزا حسین خان ادیب السلطنه، حاجی اکبر ارباب، فتح‌الله خان ارفع‌السلطنه، اسعدالحکمای گیلانی، حاج حسین اسکندانی، میرزاابوالقاسم افصح المتکلمین، سلیم‌خان ایزدی، حاجی آقابزرگ رشتی، میرزاکریم خان رشتی، نصرت‌الله خان ضرغام السلطنه، حاج احمد کسمایی و …. .

*******************************

مؤلف: هومن یوسفدهی
ناشر: فرهنگ ایلیا
زبان: فارسی
سال چاپ: 1392
نوبت چاپ: 1
تیراژ: 500 نسخه
تعداد صفحات: 314
قطع و نوع جلد: رقعی (شومیز)