قدرت پیشوندها در زبان گیلکی

«پیشوندهای فعلی فعال گیلکی» یکی از نقاط قوت زبان گیلکی است و این زبان از این منظر در زبان‌های ایرانی کم نظیر است. این پیشوندها قابلیت بالقوه ساختن هزاران هزار فعل و مفهۊم خؤش آهنگ ؤ قابل درک را برای گیلکی فراهم می‌کند. در ادامه نمۊنه‌هایی از این پیشوندهای فعلی فعال در زبان گیلکی را مرۊر خواهیم کرد.

🔹گئنتن (=انداختن)

🔸وأرگئنتن (=پهن کردن)

🔸درگئنتن (=آویزان کردن)

🔸هرگئنتن (=درگیر کردن)

🔹پیتن (=پیچیدن)

🔸واپیتن (=تاب برداشتن جزئی)

🔸دپیتن (=در چیزی پیچیدن؛ مانند پیچیدن بۊ ؤ صدا در فضا)

🔸فیپیتن (=دؤر چیزی پیچیدن)

🔹مۊتن (=گشتن؛ قدم زدن)

🔸وامۊتن (=جستجۊ کردن؛ دنبال گشتن)

🔸دؤمۊتن (=لگد کردن؛ رۊی چیزی پا گذاشتن

🔸هامۊتن (=تحقیق کردن؛ پژۊهش کردن)

🔹بیشتن (=برشته کردن؛ کباب کردن)

🔸وابیشتن (=تفت دادن)

🔸دبیشتن (=سرخ کردن)

🔹کتن (=افتادن)

🔸واکتن (=از کت‌ؤکۊل افتادن)

🔸دکتن (=در چیزی افتادن)

🔸هکتن (=اصابت کردن؛ سرایت کردن)

🔸فکتن (=سقۊط کردن؛ جیرکتن)

🔸وکتن (=شدن؛ اتفاق افتادن)

🔹گیتن (=گرفتن)

🔸واگیتن (=از کنترل خارج شدن)

🔸دگیتن (=شرۊع به باریدن کردن)

🔸هگیتن/فیگیفتن (=گرفتن چیزی از کسی؛ خریدن)

🔸فیگیتن (=زدن؛ تنبیه کردن)

🔸وگیتن (=برداشتن)

🔹دئان (=دادن)

🔸وادئان (=وادادن)

🔸هدئان/فادئان (=دادن چیزی به کسی)

🔸فدئان (=انداختن؛ باریدن)

🔸ودئان (=to cover)

🔹بؤؤن (=شدن؛ بۊدن)

🔸وابؤؤن (=باز شدن)

🔸دؤبؤؤن (=در چیزی بۊدن)

🔸وؤبؤؤن/واجبؤن (=بر چیزی بۊدن)

🔹گۊدن (=کردن)

🔸واگۊدن (=باز کردن)

🔸دؤگۊدن (=پۊشیدن؛ ریختن در چیزی)

🔸فۊگۊدن (=ریختن بر چیزی)

🔸چاگۊدن (=درست کردن)

🔹سۊسن (=×)

🔸دؤسۊسن (=خراب شدن)

🔸فۊسۊسن (=فرۊریختن)

🔸وؤسۊسن (=پاره شدن)

🔹کشئن (=کشیدن)

🔸واکشئن (=بیرۊن کشیدن جۊجه)

🔸دکشئن (=محکم بستن؛ طۊل کشیدن)

🔸هکشئن/فاکشئن (=به‌سمت بیرۊن کشیدن)

🔹چئن (=چیدن؛ زاییدن)

🔸واچئن (=مجزا کردن)

🔸دچئن (=چیدن بر رۊی چیزی؛ مرتب کردن)

🔸وچئن/فیچئن/اۊچئن (=برچیدن)

🔹خؤتن (=خوابیدن)

🔸دۊخؤتن/جۊخؤفتن (=پنهان شدن)

🔸فۊخؤتن/اۊخؤفتن (=رۊی چیزی خوابیدن)

🔸فۊخؤتن (=حمله بردن)

🔹چکسن (=×)

🔸دچکسن/دۊچۊکستن (=چسبیدن)

🔸وچکسن/فچکسن/اۊچۊکستن/واچۊکستن (=بالا رفتن)

🔹کأشتن (=کاشتن)

🔸دکأشتن (=محکم ضربه زدن)

🔸فکأشتن (=فرۊ کردن در زمین)

🔹دأشتن (=داشتن)

🔸هدأشتن/فادأشتن (=سرپا داشتن)

🔹تۊکسن (=چکه کردن)

🔸فتکسن/اۊتۊکستن (=در رفتن آب)

🔹شکسن/شکفتن (=شکستن)

🔸فشکسن/اۊشکفتن (=گیر کردن تۊ گلۊ)

🔹خۊشتن (=خشکیدن)

🔸واخۊشتن (=از حال رفتن از گریه زیاد)

🔸دؤخۊشتن (=ضعیف شدن؛ پلاسیده شدن)

🔹سۊتن (=سۊختن)

🔸واسۊتن (=تبخیر شدن)

🔹کرسن/کلاشتن (=×)

🔸هکرسن/فکلاشتن (=خراشیدن)

🔹خؤندن (=خواندن)

🔸دۊخؤندن (=صدا کردن)

🔹ماسن (=×)

🔸دماسن (=گیر کردن)

 

*پیشوند در زبان‌شناسی یک وند است که پیش از فعل می‌آید و در معنای آن فعل تغییراتی پدید می‌آورد. این روش زایش فعل یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های زبان ‎گیلکی است.