میرزا اسماعیل جنگلی

میرزا اسماعیل جنگلی خواهرزاده میرزا کوچک و از یکی از چهره های فعال در نهضت جنگل به شمار می رفت. او بعد از شهادت میرزا کوچک، خاطراتش از نهضت جنگل را در قالب کتاب «قیام جنگل» نوشت و این کتاب حدود ۳۰ سال بعد از فوتش، در اوایل سال ۱۳۵۷ شمسی منتشر شد…

این شرح حال، در مقدمه ای که اسماعیل رائین بر کتاب خاطرات خاطرات میرزا اسماعیل جنگلی نوشته، مندرج است و از همانجا در اینجا نقل می گردد. میرزا اسماعیل جنگلی خواهرزاده میرزا کوچک و از یکی از چهره های فعال در نهضت جنگل به شمار می رفت. او بعد از شهادت میرزا کوچک، خاطراتش از نهضت جنگل را در قالب کتاب «قیام جنگل» نوشت و این کتاب حدود ۳۰ سال بعد از فوتش، در اوایل سال ۱۳۵۷ شمسی منتشر شد.

میرزا اسماعیل جنگلی فرزند میرزا احمد و مادرش شاه بیگم خانم است. میرزا احمد در رشت در حکومت ایالت گیلان، سمت مستوفی گری را داشت. او در این شغل به مردم زادگاهش خدمت فراوان کرد و همه او را دوست می داشتند. میرزا اسماعیل فرزند او، علوم قدیمه را در دبستان مسجد صالح آباد رشت آموخت. در این مدرسه اکثر بزرگان گیلان به تحصیل پرداخته اند که از جمله آن‌ها میرزا کوچک خان جنگلی و استاد فقید ابراهیم پورداود (ایران شناس بزرگ) را باید نامبرد.

از راست: میرزا اسماعیل جنگلی- میرزا کوچک و سیدحبیب الله مدنی

با این که میرزا اسماعیل جنگلی از خانواده ی زمین داران گیلان بوده، ولی از دوران نوجوانی به صف آزادی‌خواهان درآمده. او در رویداد مشروطیت بخصوص  «استبداد صغیر» و جنگ های سپهسالار تنکابنی، تفنگ بدوش همراه دکتر حشمت و نیروهای ضد استبداد گیلان مبارزه می کرد و این داستان مشهور است. میرزا اسماعیل از روز آغاز جنبش جنگل، در کنار آزادگان و رزمندگان  این نهضت بود و از افراد مورد اعتماد رهبر جنگلیان بشمار می رفت. او هم در جنگ ها و مبارزه ها شرکت می کرد، و هم در کارهای سیاسی و محرمانه رهبر جنگل مقام اول را داشت.

پس از این که میرزا کوچک خان و چند تن از همراهانش در برف و کولاک شدید کوه های  «ماسوله» جان سپردند و سواران امیر عشایر پس از پیدا کردن اجساد بدون جان آن ها، سر میرزا کوچک خان را بریده و به رشت و سپس به تهران آوردند، سایر رزمندگان جنگل به اعماق کوره راههای جنگلی گریختند و مخفی بودند. بطوری که سرلشکر امیر موثق نخجوان در خاطراتش می نویسد :یکی از دوستان میرزا اسماعیل خان، محل اختفای او را  «لو» می‌دهد. فرمانده نیروی فاتح گیلان با فرستادن عده ای سرباز، باقیمانده جنگلیان را دستگیر و به رشت می آورد. در بین دستگیر شدگان  میرزا اسماعیل را پس از شکنجه فراوان به رشت و از آنجا به تهران می فرستند.

میرزا اسماعیل خان ماه در زندان در (ارکان حرب قشون) زندانی بود. پس از آزادی از زندان به رشت برگشت و زندگی عادی خود را ادامه داد. او چند سال پس از واقعه شهریور ۱۳۲۰ به تهران آمد و سال ها در کنار همسر و فرزندانش زندگی می کرد و سرانجام در روز ۱۶ فروردین ۱۳۲۷ در تهران فوت شد. کسانش جنازه وی را به گیلان برده و وی را در  «سلیمان داراب» آرامگاه مخصوص میرزا کوچک خان به خاک سپردند.

شادروان رضاعلی دیوان بیگی استاندار گیلان که خود از آزادی‌خواهان معروف ایران بود، شخصا در مراسم به خاک سپردنش شرکت کرد و شهر رشت به احترام او یک روز به صورت نیمه تعطیل درآمد.

منبع: کتاب قیام جنگل: یادداشت های میرزا اسماعیل جنگلی خواهرزاده میرزا کوچک خان، با مقدمه: اسماعیل رائین، جاویدان، تهران، اول، ۱۳۵۷، ص۳۲-۳۳ 

منبع : رنگ ایمان