نگاهی کوتاه به نقش آلیان در نهضت جنگل1
بازنگاهی بر مقاله «نگاهی کوتاه به نقش آلیان در نهضت جنگل» و معرفی نویسنده آن
مرتضی سخایی 1401/04/25
«فریدون واحدی‌پور دهرائی»، نویسنده مقاله «نگاهی کوتاه به نقش آلیان در نهضت جنگل»، پژوهشگر ممتاز گیلانی و نویسنده کتاب «نبرد پیله داربن، شکست قوای روس از گیلانیان» است.
این مقاله فوق العاده مهم در «همایش بازشناسی نقش کسما در نهضت جنگل» در 25 آذرماه 1395 خورشیدی مورد پذیرش و ارائه واقع گردیده است.
واحدی پور، اهل میان رز آلیان است و میرزا کوچک خان آن مجاهد نستوه، یکماه پایانی عمر خود را به صورت پنهانی در میان رز سپری نموده است. محل اختفای میرزا کوچک خان در فاصله کمی با خانه پدری واحدی پور قرار داشته است. بنابراین طبیعی است که واحدی پور به سبب دسترسی آسان با روایتهای بکر و دست اول درباره ماه پایانی زندگی میرزا کوچک خان صلاحیت لازم در رابطه با روایتگری در این زمینه را دارا باشد.
از همین رو بخش حساس پایانی نهضت جنگل، موضوعی است که ابداً شادروانان فخرایی و گیلک، کوچکترین اطلاعی از کم و کیف آن نداشته‌اند، چرا که خود در آن برهه حساس با اخذ تأمین، مجالی برایشان نمانده بود و شوربختانه اینکه بعدها نیز هیچگاه نخواستند تا با یک پژوهش میدانی کوچک از واقعیت ماجرا باخبر شوند.
در مقاله واحدی پور، اجمالاً به پایان نهضت جنگل و علت العلل جداشدن حسن خان آلیانی از میرزا و گائوک در آن لحظات سرنوشت ساز اشاره شده است.
البته گفتنی است در نوشته‌های صادق مهرنوش، لحظه به لحظه حرکت میرزا از آلیان تا گیلوان و کم و کیف اتفاقهای رخ داده در این لحظات تاریخ ساز درج گردیده است که میتواند مورد استناد پژوهشگران علاقمند به نهضت جنگل قرار بگیرد.
صادق مهرنوش نیز همانند واحدی پور، دارای صفاتی است که با دارا بودن آن صفات میتواند دارای صلاحیت لازم برای روایتگری در حوزه نهضت جنگل قرار بگیرد.
جناب آقای فریدون واحدی پور دهرائی ضمن اظهار لطف نسبت به میرزاییها، فایل مقاله ارزشمند خود را برای ما ارسال نمودند که از ایشان سپاسگزاریم.
عنوان مقاله :
نگاهی کوتاه به نقش آلیان در نهضت
جنگل سرآغاز
فریدون واحدی پور دهرائی
هر چند نهضت جنگل با رویکرد مسلحانه و مبتنی بر شیوه چریکی جلوه گر شد، اما آرمانی تقریبا مطابق با دموکراسی داشت. این موضوع در واقع برای این حرکت امتیازی مثبت تلقی می شود. کما اینکه از دید یک نویسنده این امر وجه اشتراک بین این نهضت و انقلاب مشروطه نیز به شمار می رود (شاکری ۱۴: ۱۳۶۸) به نظر برخی محققین از این جهت نه تنها نهضت جنگل به لحاظ ایدئولوژی به انقلاب مشروطه شباهت پیدا میکند بلکه مهم تر این که به نظر نگارنده پیدایش این نهضت ریشه در انقلاب مشروطه و تحولات پس از آن دارد.
انقلاب مشروطه ۱۲۸۵ش / ۱۹۰۶ م، ایران اگر چه در زمره‌ی انقلابهای بسیار کم خشونت قرن بیستم قرار می گیرد اما در مقابل پیروزی آسان و کم دردسرش سرنوشتی دشوار و رنج آور پیدا کرد. مشروطه خواهان نتوانستند ساز و کارهای مناسب برای استقرار یک حاکمیت مقتدر، برنامه ریز، کارآمد و مسلط به اوضاع و احوال کشور را ایجاد کنند. در نتیجه کشور در گردابی از انواع گرفتاری‌های امنیتی اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و… گرفتار شد. رژیم پس از مشروطه چنان درمانده و ناتوان بود که خلایق حسرت وار شرایط امنیتی بهتر پیش از مشروطه را به یاد می آوردند.
در ده سال بین انقلاب مشروطه تا آغاز نهضت جنگل دل مشغولی اصلی ایرانیان چگونگی خروج از گرداب مشکلات و خلاصی از اوضاع قمر در عقرب آن روزگار بود. این بیان ما را به ریشه اصلی پیدایی نهضت جنگل بسیار نزدیک می سازد انقلاب مشروطه اگرچه به جهت طرح اندیشه‌های نو در سیاست و حکومت و گشودن فضای تازه ای برای تفکر سیاسی در ایران تا حدود بسیاری کامیاب بود، اما در استقرار رژیمی کارآمد ناکام ماند. پیدایش نهضت جنگل هم چون برخی دیگر از حرکت های سیاسی آن روزگار ریشه در ناکامی انقلاب مشروطه داشت. در تحلیل نهایی این ناکامی حتی بر افتادن سلسله قاجار و استقرار یک نظامی در اریکه پادشاهی را نیز در پی داشت. میرزا کوچک رهبر پرآوازه اما بد فرجام نهضت جنگل به عنوان جوانی ۲۵ ساله امیدوارانه در انقلاب مشروطه شرکت داشت این مشروطه خواه جوان اما ده سال بعد ناچار شد اسلحه به دست گرفته و نبردی قهرآمیز را برای اندیشه ای دموکراتیک دنبال کند.
پس از آغاز نهضت جنگل دو منطقه به کانون‌های اصلی آن تبدیل شدند، کسما و آلیان، حلقه وصل این دو کانون البته گوراب زرمیخ بود اما با دقت در سیر تحول نهضت جنگل آشکار می شود که هر قدر این جنبش ادامه می یافت بیش تر به منطقه آلیان تکیه میکرد. این مقاله به اختصار به نقش قوم تالش منطقه آلیان در نهضت جنگل میپردازد. هر چند شاید بهتر باشد که این نوشتار در حکم یک مقدمه برای بحثی گسترده تر در این خصوص به حساب آید.
درباره ی منابع
هم چنان که تاریخ شفاهی مربوط به تحولات معاصر ایران به طور عام کمتر مورد توجه اهل تحقیق قرار گرفته به همان نسبت این امر در خصوص نهضت جنگل نیز واقعیتی انکار ناپذیر است. اغلب افراد برای آگاهی از سرگذشت نهضت جنگل بیشتر به دو کتاب سردار جنگل مرحوم ابراهیم فخرایی (زندگی ۱۳۶۶ – ۱۳۷۸ش) و تاریخ انقلاب جنگل اثر مرحوم محمد علی گیلک (فوت ۱۳۴۵ش) مراجعه می کنند. اگر چه این هر دو اثر از تاریخ شفاهی نیز بهره برده اند. اما تحولات مربوط به منطقه آلیان در ارتباط با نهضت جنگل در آنان چندان پر رنگ نیست. علاوه بر این دو اثر که البته پاره‌ای از حوادث نظامی مربوط به منطقه آلیان از جمله نبرد ماکلوان و ماسوله را یاد آور شده اند. در آثار پژوهشی که در سالهای اخیر منتشر شده اند، به مناسبت نامی از منطقه آلیان و قوم تالش نیز برده شده است. این نقص را کتاب حسن خان آلیانی نوشته دکتر شاپور آلیانی از نوادگان حسن خان تا حدودی جبران کرده است. اما این اثر بیشتر به گونه ای ستایش گرانه به کارنامه حسن خان و زندگی وی اختصاص یافته است.
یکی از منابع اصلی و به نظر نگارنده بسیار پر اهمیت، خاطرات، اخبار و اطلاعات افرادی است که خود در صحنه تحولات در منطقه آلیان حضور داشته اند. آنان مستقیم به عنوان نیروهای چریک نهضت و یا غیر مستقیم افراد ساکن در منطقه و شاهد وقایع بوده اند اما اکنون از چریکهای نهضت و یا نسل همزمان با نهضت در منطقه کسی در قید حیات نیست. بدتر آن که حال با نسل دومی که از پدران خود اطلاعاتی از نهضت جنگل اندوخته اند نیز در حال وداع هستیم چرا که آنان اصولا در کهن سالی به سر می برند. باید گفت اگر علاقه مندان به تاریخ نهضت جنگل فقط چند سالی هم درنگ کند با فقدان این افراد تنها فرصت دسترسی ما به خاطرات و اخبار جالب آنان نیز از دست خواهد رفت.
به جهت آن که زادگاه نگارنده دهکده ای از منطقه آلیان است. از سالها پیش کمابیش در جست و جوی وقایع مربوط به نهضت جنگل در منطقه بوده ام و این جست و جو تا تدوین این مقاله ادامه داشته است. در این جا لازم میدانم از کسان بسیاری که با اطلاعات خود به تکمیل این مقاله کمک کرده اند. سپاسگزار باشم خاطرات برخی از افراد البته بیشتر سودمند بوده است از جمله خاطرات مرحوم هدایت واحدی پور که هم زمان با نهضت جنگل دوران نوجوانی را سپری میکرد. پدرش مشهدی حیدر۲ از چریکهای نهضت بود. او همچنین خاطرات جالبی از کربلایی رحمان میان رزی۳ داشت. کسی که میرزا کوچک در روزهای پایانی نهضت مدتی مخفیانه مهمان وی بود.
مرحوم مشهدی رجب خانوانه ای که کوچک خان۴ به خاطر قد کوتاهش به شوخی او را سرباز کوچولو صدا می کرد. در آخرین گریز جنگلی ها آنان را همراهی میکرد. خاطرات و نقل های وی به واسطه فرزندش حبیب که اکنون ۸۱ سال دارد مورد استفاده قرار گرفته است. مشهدی رجب در آن روزها ۲۴ ساله بود. یکی از نزدیک ترین افراد به نهضت جنگل و میرزاکوچک مرحوم ملا جعفر آلیانی بود. وی که در حدود ۱۳۴۷ ش از دنیا رفت منشی میرزا بود و بسیاری از نامه ها و اسناد به قلم او که مردی اهل دانش بود نگارش یافته است. منصور آلیانی یکی از پسرانش که اکنون ۷۷ سال دارد با حافظه خوب خود می تواند ساعت ها از نهضت جنگل و آلیان سخن بگوید او به نقل از ملا جعفر قادر است بسیاری از حوادث را با ذکر جزئیات و نقش افراد بیان کند کمک او به این مقاله ارزشمند بود.
مشهدی حجت بلوری ساکن روستای شالتوک (فرزند مرحوم نوروز از سربازان نهضت جنگل) باسواد و دارای حافظه خوب و منظمی است. مشهدی حجت هم به نقل از پدر و هم بسیاری دیگر اطلاعات خوبی برای عرضه دارد. سن او اکنون به ۹۰ نزدیک شده است. آقای سید صدر فلاحی که همزمان با پایان نهضت جنگل به دنیا آمد نیز اخباری از نهضت جنگل در ذهن خود دارد. علاوه بر این از خاطرات کسان دیگری چون محمد آلیانی۵ حدود ۸۰ ساله مرحوم حسن آلیانی۶، مرحوم خدیجه آلیانی۷ و.. نیز در این نوشتار استفاده شده است. برای زندگان این بخش تندرستی و برای درگذشتگان آرامش ملکوتی تمنا دارم.
چگونگی پیوند آلیان با نهضت جنگل
منطقه کوه پایه ای زیبا و فرح بخش آلیان در غرب شهرستان فومن، از حدود بیست روستا و آبادی تشکیل شده است. این پهنه از یک سو به کوهستان تکیه داده و از سوی دیگر پای خود را در دشت در از کرده است. کوهستانها در شمال آلیان به سمت غرب تا ماسوله داغ امتداد می یابند. آلیان، بخش سردار جنگل ماکلوان و ماسوله رودخان، مجموعه ای یک پارچه از سکونتگاه هایی را تشکیل می دهند که ساکنانش تالش زبانند. مجموع پهنه ی از آلیان تا ماسوله را میتوان از چشم نوازترین مناطق دنیا به شمار آورد. موضوعی که هر گردشگری به آن اعتراف میکند. ساکنان این پهنه عمدتا به دام پروری و کشاورزی اشتغال دارند و چراگاههای کوهستانهای این پهنه همواره مملو از هزاران رأس بز و گوسفند و گاو و اسب است که با آرامش کامل از سرسبزی فراوان آن بهره می گیرند.
کمی پس از آغاز جنگ جهانی اول در ۱۲۹۳ش/ ۱۹۱۴م، این منطقه نیز دستخوش ناامنی و هرج ومرج گسترده ای شد. اگر چه این ناامنی به شکل محدودتری از قبل نیز وجود داشت. دسته های راهزن و غارتگر که از مناطق پیرامون آن شکل گرفته بودند به طور مداوم مشغول غارت و چپاول بودند و ناتوانی حاکمان محلی که خود از ضعف دولتهای پس از مشروطه ناشی میشد. این امر را تشدید می کرد. در چنین شرایطی حضور اشغال گران روس در منطقه که مردم محلی با تعبیر کلی قزاق ها از آنان یاد می کنند نیز اوضاع را بسیار وخیم تر می کرد.
قزاق ها در رویارویی با مردم هیچ ملاحظه ای را در نظر نمی گرفتند و هر آنچه را که اراده می کردند. انجام می دادند. در خصوص رفتار روس ها با اهالی گزارشات تکان دهنده ای نقل می شود. به گفته یک راوی «آنان خانه ما را خانه مرحوم حاج اکبر آلیانی متوفی ۱۳۱۵ش – آتش زدند و ما شب با استفاده از روشنایی ناشی از سوختن و خاکستر شدن خانه به سوی دامنه دوال کوه۸ فرار کردیم۹ » قزاق ها به ویژه زمانی که از مقاومت ها و سرسختی ساکنان عصبانی میشدند. به هیچ چیز رحم نمی کردند؛ به نقل از یک شاهد عینی آنان یک بار از صومعه سرا به سوی ماسوله نزدیک به سیصد خانه و کلبه را به آتش کشیدند. حیوانات را تفریح وار هدف می گرفتند، برنج و سایر مایحتاج مردم را به غنیمت می بردند. گونی‌های شالی را خوراک اسبان خود می کردند و حتی زنبورستان‌ها را به آتش می کشیدند و لانه های مرغان را می سوزاندند. با اشغال خانه‌ها مردم به کوهستان می گریختند و پس از ترک محل خلایق دوباره باز می گشتند تا از ویرانه ها زندگی بسازند.
در چنین شرایطی و برای مقابله با خطر غارتگران منطقه ای از یک سو و متجاوزان خارجی از سوی دیگر، بزرگان قوم تالش در منطقه در صدد چاره جویی برآمدند و شخصی را که به تدبیر و شایستگی از پیش میشناختند و او اکنون در کربلا مشغول کسب و کار بود به کمک و هم کاری فرا خواندند: حسن خان کیش دره ای۱۰ معروف به حسن خان آلیانی.
بازگشت حسن خان به آلیان هم زمان بود با شکل گیری و توسعه نهضت جنگل به سوی منطقه کسما. اقدامات فوری حسن خان که با حمایت اغلب بزرگان تالش همراه بود در بهبود اوضاع امنیتی موثر واقع شد. جسارت، قاطعیت سرعت عمل، تیزهوشی و سخت گیری حسن خان باعث شد شهرت وی به گوش سران جنگل در کسما برسد و البته پیوستگی جغرافیایی کسما از طریق گوراب زرمیخ به آلیان نیز در این انتقال موثر بود. از این رو میتوان پی برد که چرا کوچک خان دست یاری به سوی الیان دراز کرد و آلیان به نهضت جنگل پیوست.
نقشه منطقه آلیان
نهضت جنگل در آلیان
چندی پس از آغاز نهضت جنگل در پائیز ۱۲۹۳ش/ ۱۹۱۴م منطقه آلیان نیز در پیوند با این جنبش قرار گرفت و این همکاری تا پایان راه ادامه یافت. شایسته است اکنون با طرح این پرسش که دلیل رهبری نهضت جنگل و آلیان برای همکاری با یکدیگر چه عواملی می توانست باشد. بحث را ادامه دهیم. این گفته یکی از عناصر حکومتی جنگل که بیم و نگرانی حسن خان و سایر بزرگان تالش از ضرغام السلطنه تالش معروف به امیر مقتدر و یا سردار مقتدر خان و حاکم تالش دولاب آلیانی ها را به سوی اتحاد با نهضت جنگل پیش برد درست به نظر می رسد (گیلک ۱۳۷۱ :۲۳)
وی که نام اصلیش نصرالله خان بود، شماری تفنگچی در اختیار داشت و با وجود آن که مدت کوتاهی با نهضت جنگل همکاری کرد اما اغلب با آنان به جنگ و درگیری گذراند. (شاکری ۱۳۸۶: ۵۴۶) فوری ترین نیاز مردم منطقه آلیان برخورداری از امنیت بود و یکی از عوامل مهمی که در این امر اختلال ایجاد می کرد گرایش سردار مقتدر برای بسط نفوذ و سلطه خود بر این منطقه بود در نتیجه این موضوع باعث نگرانی بزرگان تالش در منطقه آلیان شده بود. از این گذشته دسته های چپاول گری که دامداران آلیان را مورد تعرض قرار میدادند پایگاههای خود را در محدوده مورد حمایت سردار مقتدر قرار می دادند. و یا اصولا مورد حمایت قرار میگرفتند۱۱. غارت دامهای مردم منطقه نه فقط در آن سال ها وجود داشت بلکه تا چندین دهه پس از آن نیز ادامه یافت و فقط با استقرار تشکیلات امنیتی جدید از بین رفت به عبارت دیگر قوم تالش آلیان و بزرگ آنان حسن خان امیدوار بودند میرزاکوچک برای کامیابی آنان در غلبه بر ناامنی و هرج و مرج موثر باشد. از این نظر می توان بیان داشت که همکاری آلیان با نهضت جنگل در آغاز دلایل ایدئولوژیکی از نوعی که در اندیشه و گفتار کوچک خان تجلی یافته بود، نداشت.
میرزاکوچک اما برای همکاری با منطقه آلیان و حتی استقرار در آن دلایل محکم و قابل اعتنایی داشت: نخست شرایط جغرافیایی و مکانی منطقه بود. این منطقه در پیوست با مناطق کوهستانی بخش غربیش تا ماسوله و حتی تا گشت رودخان و قلعه رودخان با دارا بودن جنگلهای انبوه گذرگاه های سخت و دشوار صخره ها و غارهای فراوان مخفی گاههای قابل اطمینان بهترین شرایط ممکن برای مبارزات چریکی را به آدمیان ارزانی میکرد بعید است که کوچک خان به این امتیازات توجه نکرده باشد.
دلیل دوم شرایط اجتماعی و جمعیتی منطقه بود. مناطق از آلیان تا ماسوله و اطراف امکان گردآوری صدها نیروی جنگجو را داشت کما این که تالش های منطقه گاه با دسته های ۳۰۰ یا ۴۰۰ نفری به مقابله با توسعه طلبی ضرغام السلطنه می پرداختند. یک نقل قابل اعتماد حاکیست که بزرگان قوم تالش یک بار برای مقابله با شخص مورد اشاره تا ۵۰۰ نیرو فراهم کرده بودند و این جنگجویان جمعی به تفنگ و گروهی به سلاح های سرد به ویژه فتره لس- چوب دستی ساخته شده از درخت ازگیل – مجهز بودند. برای کوچک خان گردآوری نیروی رزمی اصلی ترین اولویت در مبارزه بود. پر واضح است که هیچ حرکت مسلحانه ای بدون نیروی رزمی کافی شانسی برای بقا نخواهد داشت.
علت سوم امکانات مالی و اقتصادی منطقه بود اشاره گیلک به این که مخارج جنگل منحصرا از راه دریافت کمک های محلی بود، اصولا درست است. گیلک (۱۳۸۱ :۱۳۸) ما در میان اسامی بزرگان قوم تالش در این زمان به وفور نام کسانی را می شنویم که پیشوند یا پسوند حاجی کربلایی، بگ بیگ و یا خان دارند. اینان عمدتا افرادی با شرایط مناسب اقتصادی بودند. تعداد گوسفندان برخی از این افراد را بیش از هزار رأس ذکر کرده اند. به علاوه کشاورزی منطقه نیز پر رونق بود چنانچه عشریه ای که زارعان به بزرگ قوم حسن خان می پرداختند. گاه تا ۳۰۰ و یا ۴۰۰ گونی برنج چمپا برشمرده اند. از این رو بی جهت نبود که کوچک خان و همراهان پس از استقرار در منطقه از دغدغه آب و نان بی نیاز گشتند.
دلیل چهارم را عشق و ازدواج فراهم ساخته بوده ازدواج میرزا رحیم برادر کوچک خان با کربلایی رقیه یکی از دختران حسن خان از بزرگان قوم تالش منطقه این مورد باعث نزدیکی هرچه بیشتر کوچک خان و حسن خان و به تبع آن موجب تحکیم روابط طرفین شد. کربلایی رقیه و دختر دیگر حسن خان کربلایی سکینه از زنان خوش نام در حافظه تاریخی مردم منطقه محسوب میشوند. آگاهان بر این نکته تأکید دارند که این دو زن بسیار پر مهر و محبت بودند چنانچه که اگر غریبه ای به سرای آنان در می آمد غیر ممکن بود دستکم بدون خوردن یک وعده غذا از آن جا خارج شود. این دو بانو اصل تقوا و پرهیزکاری بودند. کربلایی سکینه (وفات ۱۳۴۹ش) بسیار عبادت می کرد و اتاقی را در طبقه دوم عمارت زیده به این کار اختصاص داده بود.
پنجمین عامل را باید وجود شخصی به نام حسن خان آلیانی دانست. بی تردید حسن خان برجسته ترین چهره در بین بزرگان قوم تالش منطقه بود. پدرش میرزا کاظم از اهالی کیشه دره آلیان بود و برادرش حاج آقا بگ نام داشت پیشوند میرزا و پسوند بگ در اینجا حکایت از جایگاه اجتماعی بالای این اشخاص دارد. حسن خان بعدها به روستای زیده در جوار منطقه آلیان آمد. او انسانی با سواد و در عین حال ثروتمند بود. اموال و املاک بسیار داشت و پول فراوانی به پای نهضت جنگل ریخت حسن خان را شخصی باهوش مقتدر، قاطع، چهره شناس، پر جنب و جوش، دقیق، سخت گیر و عمل گرا توصیف کرده اند. در ایمان پابرجا بود و در شرایط مناسب با نیروهایش نماز جماعت بر پا می کرد.
برخی راویان یادآور شده اند که یکی از موارد اختلاف حسن خان و میرزاکوچک که هر از چندی شدت پیدا میکرد. دیدگاه بدبینانه ای بود که وی درباره خالو قربان داشت. حسن خان خالو قربان را فردی بدون ریشه در منطقه و غیر قابل اعتماد می دانست اما کوچک خان وجودش را به عنوان یک جنگجوی مورد نیاز نهضت میپذیرفت. گفته میشود حسن خان بارها درباره رفتارهای خالو قربان به میرزاکوچک تذکر داده بود. پرداختن به زندگی حسن خان و نقش و سهم او در نهضت جنگل خود نیازمند نوشتاری بلند در حد یک کتاب است، اما در هر حال او بهای سنگین مشارکت در نهضت جنگل را به شکل های گوناگون پرداخت که غم انگیزترین آن کشته شدن میرزا نعمت الله داماد وی بود.
مروری کوتاه بر روند تحولات نهضت جنگل در آلیان
اگر چه نمی توان آرمان نهایی نهضت جنگل را در رهایی گیلان و سراسر ایران از وضع رنج آور آن روز نادیده گرفت اما گسترش آن به منطقه آلیان و سپس استقرار در این منطقه شرایط ویژه ای را با توجه به مقتضیات نظامی جنبش پیش آورد. مسئله مهم برای بزرگان تالش و مردم منطقه چگونگی ایجاد تعادل بین آرمان های کوچک خان و نیاز فوری مردم به امنیت و برچیدن چپاول و غارت عناصر بد گهر بود. واقعیت این است که پیوستن آلیان، نواحی اطراف و ماسوله رودخان به نهضت جنگل به معنی کشیده شدن پای این پهنه به درگیری های نظامی بین نیروهای جنبش و عناصر مخالف نیز بود این خود می توانست وضع موجود را که البته بد بود بدتر کند. هرچند امید آن بود که با پیروز شدن نهضت اوضاع تغییر کند. محققان تأکید دارند که جنگلی ها جنبش خود را راهی برای مبارزه با هیات حاکم و نیز نفوذ خارجیان در ایران می دانستند. (آوری ج اول ۱۳۶۹ :۴۱۰) از این رو اکنون هم نیروهای حکومتی و هم عناصر خارجی در آلیان حضور پیدا می کردند. به دنبال اقداماتی که صورت گرفته بود موقعیت جنگلی ها اکنون بهتر به نظر می رسید حسن خان با استفاده از پشتیبانی بزرگان تالش و حمایت اطاعت گونه توده ها دست بالا داشت. او در روستای زیده در جوار آلیان ساکن شده بود و با ساختن بناهای جدید شامل یک عمارت که مجموعه ای از فضاهای لازم برای انبار ضروریات چریکها را شامل میشد وضع مناسبی را برای رهبران جنگل فراهم کرده بود. جمع آوری چریکها با کمک بزرگان هر یک از آبادیها منظم تر و گردش کارها روان تر شده بود. البته آنان همواره می باید در کار و آمادگی برای فراخوانی و رزم سیر می کردند. نقل است که حسن خان خود به آموزش نظامی و سازماندهی چریکها توجه ویژه ای داشت او کنجکاو بود و با ریختن باروت در بعضی محفظه های محکم، قدرت آن را آزمایش می کرد.
برای جنگلی ها در رویارویی نظامی از قضا اول شاهنامه خوش بود. در سال ۱۲۹۴ش/ ۱۹۱۵م، و در اولین برخورد که در ماکلوان۱۲ سر راه آلیان به ماسوله روی داد حدود ۳۰۰ قزاق روس و ۵۰ قزاق ایرانی با تجهیزات کامل از حدود ۶۰ چریک جنگل شکست خوردند تدبیر نظامی نبرد ماکلوان به حسن خان نسبت داده میشود چریکهای جنگل که در تپه های دوسوی راه ماسوله موضع گرفته بودند، با استفاده از اصل غافل گیری و کمین به یک باره قزاق ها را هدف قرار دارند کشته های مجاهدین کمتر از ده نفر بود. آنان ضمن کسب یک پیروزی روحیه بخش به غنایمی از جمله ۲۷۰ رأس اسب مقداری فشنگ، بالاپوش زمستانی و ابزار و وسایل جنگی دست یافتند و روز بعد در جانب غرب منطقه و در امتداد رودخانه رهسپار ماسوله شدند گیلک (۱۳۷۱ :۳۵) این اولین پیروزی اما گوارا نبود. چرا که بر سر نحوه تقسیم و نگه داری اسب ها بین سران اختلاف بروز کرد و کمی بعد در نبرد تلافی جویانه ای که روسها تدارک دیدند. شکست سنگینی در بهمن آن سال در ماسوله بر جنگلی ها تحمیل شد. (همان: ۳۷) ادامه مطلب
سپاس از آقای دکتر واحدی پور عزیز … تاریخ مکتوب تنها بخش کوچکی از حقیقت است و بخش اعظم حقیقت به نگارش در نمی آید … هزاران سپاس از تالشهای غیور و درود بیکران به روان پاک شهیدان حسن خان آلیانی و نعمت الله آلیانی و غلامعلی بابا ماسوله و دیگرانی که گمنام زیستند و در گمنامی نیز به دیار باقی شتافتند …