بررسی تطبیقی دو نهضت جنگل و خیابانی

انقلاب مشروطیت ایران را که در سال 1324 ق به وقوع پیوست، باید در زمرۀ یکی از مهم‌ترین تحولات تاریخی ایران محسوب کرد. پیروزی مشروطه‌خواهان و تشکیل مجلس اول قانون‌گذاری تغییر اساسی در وضعیت ایران به جای گذاشت.

در به ثمر نشستن حکومت قانون بر ایران نقش علماء و روشنفکران از سایر قشرها ستودنی‌تر و قابل تحسین‌تر است. انتقال اخبار و تجربیات دمکراسی غرب توسط قشر روشنفکر آن روز ایران که تحت عناوین مختلف تحصیلی و یا تجاری مدتی را در فرنگ سپری کرده بودند، در کنار رهبری علمای مذهبی توانست راهگشا شده و پس از طی مراحلی منجر به آغاز قیام مشروطیت گردد. مردم ایران که سالهای طولانی از عمر خود را در رژیم استبدادی گذرانیده و در طول این مدت رنجها و مصائب زیادی را متحمل شده و کمتر روی امنیت و آسایش و رفاه دیده بودند، پنداشتند که آمدن مشروطه و حاکم شدن قانون بر جامعه به راستی تمامی مشکلات آنها را بر طرف خواهد کرد. اما نه تنها چنین نشد بلکه آنها در وضعیتی دشوارتر قرار گرفتند.