حفظ و احیای تپه باستانی مارلیک
سرزمین افسانه‌ای گیلان همواره به دلیل مجاورت با دریا و بهره‌مندی از آب و هوای معتدل،که حاصل آن جنگل‌های انبوه و شالیزارها و طبیعت سرسبز است، مورد توجه بوده است.
گردشگران فراوانی از دورترین نقاط ایران به منظور بهره بردن از شرایط اقلیمی منحصر به فرد کرانه‌های جنوبی دریای‌خزر به آن سفر می‌کنند. بسیاری از مسافران این منطقه، برخلاف مناطق مرکزی ایران که به دنبال کشف غنای تاریخی و هویت فرهنگی منطقه هستند، بیشتر خواهان بهره‌مندی از آب و آفتاب و محیط زیست و جاذبه‌های طبیعی این خطه می‌باشند. حال آنکه شواهد نشان می‌دهد این منطقه دارای تاریخی به قدمت هزاره‌ها و تمدنی غنی است که تاکنون جز در چند موزه‌ی استان و تعدادی برنامه‌های فرهنگی، به عنوان بخشی از صنعت گردشگری برجسته نشده است.
حفظ و احیای تپه باستانی مارلیک در استان گیلان و نقش آن در توسعه صنعت گردشگری منطقه
«فعالیت‌های باستان‌شناسی و مطالعات تاریخی در استان گیلان سابقه‌ای یکصدساله دارد که با مطالعات ژاک دمرگان باستان شناس فرانسوی آغاز شده است ولیکن پژوهش و مطالعات علمی باستان‌شناسی در این استان عملاً از سال 1339 و به منظور تهیه نقشه باستان‌شناسی کشور آغاز شد. تپه مارلیک در منطقه رودبار، محوطه باستانی تماجان در منطقه دیلمان، محوطه باستانی کلورز در منطقه رستم‌آباد، محوطه‌های باستانی سیبون، لسبو، کمنی در عمارلو و اشکور گیلان، محوطه باستانی تندوین و مریان و آق اولر در تالش از جمله مناطق مهمی هستند که مورد کاوش قرارگرفته‌اند.» (خلعتبری، 1383: 22)
مناطق باستانی ذکرشده همگی به لحاظ غنای فرهنگی و جاذبه‌های طبیعی منطقه‌ای که واقع شده‌اند ظرفیت‌های لازم را برای تبدیل شدن به قطب‌های گردشگری استان گیلان دارند در این‌جا یکی از مهم‌ترین تپه‌های باستانی گیلان، تپه مارلیک، به عنوان نمونه مورد بحث قرار می‌گیرد.
تپه مارلیک
در کرانه خاوری سفیدرود رودبار، دره زیبایی به نام گوهررود وجود دارد که به علت حاصل‌خیزی خاک و رطوبت و ملایمت هوا از بهترین نقاط منطقه رحمت‌آباد رودبار به شمار می‌رود. در دره گوهررود، تپه‌های بزرگ و کوچک متعددی وجود دارند که از دوران باستان برجای مانده‌اند. تپه مارلیک یکی از مهم‌ترین آن‌هاست. در میان تپه‌ها، پنج تپه مارلیک، زینب بیجار، دور بیجار، پیلاقلعه و جازم کول مهم‌تر و غنی‌تر از دیگر تپه‌ها هستند. تپه مارلیک، که گنجینه‌ای ارزنده از هنر و تمدن بشری را در طول قرن‌ها در خود پنهان و حفظ کرده، در حقیقت یک تپه طبیعی و صخره‌ای است که از سنگ‌های سولفات آهن تشکیل شده است. بررسی لایه‌های طبیعی و زیرین تپه نشان می‌دهد که شکاف‌های بزرگی در درون تپه ایجاد کرده‌اند. گروهی از پژوهشگران معتقدند نام مارلیک برگرفته از انبوه مارهایی است که در این تپه زندگی می‌کنند. بدین‌گونه، افسانه مار و گنج در این تپه مصداق واقعی پیدا کرده است، اما بعضی واژه مارلیک را یک واژه تاریخی می‌دانند که از دو جزء مارد و لیک به معنی قوم مارد ساخته شده است. اگر این نظریه درست باشد، گنجینه مارلیک به قوم آمارد تعلق دارد. کاوش‌های مارلیک در سال‌های 41-1340 ه.ش با همکاری دانشگاه تهران و اداره باستان‌شناسی انجام گرفت.
در بررسی تپه‌های باستانی و منطقه رحمت‌آباد انبوهی ظروف شکسته سفالی، که در سطح دره‌ها پراکنده بود، دیده شد. در یکی از تپه‌های باستانی دره گوهر رود، یک گمانه‌زنی آزمایشی به طول سه متر و عرض دو متر زده شد و نتایجی دور از انتظار به دست آمد. به عبارتی، در مدتی کم‌تر از دو روز با کاوش آزمایشی، آثاری گران‌بها و تاریخی یافت شد، که از آن جمله می‌توان به کشف دو مجسمه کوچک گاو مفرغی، دو مهر استوانه‌ای، چهارده دکمه طلا و آثار جالب دیگر، که نشان‌دهنده اهمیت باستانی این تپه‌ها هستند، اشاره کرد. در مراحل اولیه کاوش، آثار ساختمانی چهاردیواری پدیدار شد که در حدود 30 متر مساحت دارد و به نظر می‌رسد که آرامگاه یا معبد است. در این آرامگاه اشیایی مانند ظروف نقره‌ای با لوله بلند طلا و نقش‌های افسانه‌ای، یک تبر مفرغی دوسر و انبوهی سرپیکان مفرغی پیدا شد. در ادامه کاوش وضعیت اصلی تپه، که معرف آرامگاه و گورستان اقوام فراموش شده باستانی بود آشکار شد. احتمال می‌رود که این تپه آرامگاه خصوصی فرمانروایان و شاهزادگان محلی بوده است که در اواخر هزاره دوم و اوایل هزاره اول پیش از میلاد در این منطقه حکومت می‌کرده و مردگان خود را بنا بر سنن و آیین‌های قومی که در آن دوره رایج بود به همراه اشیاء و آثار قیمتی در این آرامگاه‌ها به خاک می‌سپرده‌اند. در حدود 25 آرامگاه به دست آمده است که در چند آرامگاه بازمانده استخوان‌های انسان کشف شد، اما در همه اتاق‌ها اشیایی مانند ظروف مفرغی، ظرف‌های سفالین، دکمه‌های تزئینی، انواع سرگرز، پیکان، شمشیر، خنجر، مجسمه‌های برنزی و سفالی، کلاه‌خود، سرنیزه، مچ‌بند و اسباب و افزاری دیگر پیدا شد. در میان این آثار انبوهی گوش پاک‌کن طلا و برنز، ناخن پاک‌کن طلا و مفرغ، سوزن‌های طلا و مفرغ، دوک پشم‌ریسی و وسایلی از این‌گونه به دست آمد، که معرف فرهنگ و طرز زندگی این اقوام هستند. پارچه‌های به دست آمده از تپه مارلیک نشانه ظهور و پیشرفت صنعت بافندگی در هزاره‌های گذشته در ایران و به ویژه گیلان هستند. در کاوش‌های جدید مارلیک خط‌ها و نقش‌های جالبی به دست آمد. از جمله آن‌ها مهری است که روی آن خط میخی حک شده است، یا مهری دیگر که مجلس شکار را نشان می‌دهد. به گفته باستان‌شناسان این مهرها به یک هزار سال پیش از میلاد، یعنی به 3000 هزار سال پیش، مربوط‌اند. آثار و نشانه‌های کنده شده و طرز کنده‌کاری آن‌ها پیشرفت تمدن در گیلان را نشان می دهد. کاوش‌های مارلیک یکی از بی‌سابقه‌ترین کاوش‌های جهان است، زیرا تاکنون کم‌تر دیده شده است که در کاوش‌های باستان‌شناختی گنجینه‌ای چنین گران‌بها، چه از نظر کمیت و چه از نظر کیفیت، به دست آید. در این کاوش‌ها انبوهی از جام‌های طلا، نقره، مفرغ، موزاییک، چینی و بدل چینی نیز به دست آمد. در میان جام‌هایی که در این کاوش‌ها به دست آمد نمونه‌های بی‌مانندی وجود دارد که در هیچ یک از کاوش‌های علمی جهان مانند آن‌ها پیدا نشده است. از آن میان جام مارلیک را می‌توان نام برد که از زرناب است و ارتفاع آن به 18 سانتی‌متر می‌رسد. ارتفاع نقش برجسته‌های این جام تا دو سانتی متر نیز می‌رسد، که نشان‌دهنده مهارت استادکاری است که با ضربات چکش آن را آفریده است. نقش وسط جام درخت زندگی است و در دو سوی درخت دو گاو بالدار دیده می‌شوند که در حال بالا رفتن از درخت هستند. نمایش بدن حیوان به حالت نیم رخ و نمایش سر آن‌ها از روبه‌رو از ویژگی‌های هنر ایرانی است و همین هویت ایرانی جام و سازنده آن را نشان می‌دهد. در کف جام یک گل تزیینی زیبا نقش شده است و در میان گل نقش خورشید دیده می‌شود که شعاع‌های خود را به طور منظم پراکنده است (اصلاح عربانی،1380: 529).
مسیر دسترسی به تپه مارلیک
شهرستان رودبار یکی از 16 شهرستان استان گیلان است که دارای 4 شهر و سه دهستان است. شهر رستم‌آباد یکی از 4 شهر شهرستان رودبار است که در 15 کیلومتری آن واقع شده است.
برای رسیدن به تپه مارلیک، با عبور از روستای جوبن و گنجه در دهستان رستم‌آباد جنوبی و گذر از روستای دولت آباد به روستای نصفی در دهستان فیشم وارد می‌شوند که تپه مارلیک در آن واقع است.
ویژگی‌های منطقه از نقطه نظر جاذبه‌های گردشگری
شهرستان رودبار در مختصات جغرافیایی ۳۶ درجه و ۳۲ دقیقه تا ۳۷ درجه و ۷ دقیقه ازخط استوا و ۴۹ درجه و ۱۱ دقیقه تا ۵۰ درجه ۵ دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار مبداء واقع شده است. این شهرستان با وسعت ۲۵۷۴ کیلومتر مربع دومین شهرستان استان گیلان به لحاظ وسعت است و از شمال به رشت، از جنوب به استان قزوین و از غرب به فومن و استان زنجان محدود می‌شود.
شهرستان رودبار در کرانه سفیدرود و در منطقه‌ای کوهستانی قرار گرفته است و آب‌وهوای آن تحت‌تأثیر هوای خشک و نیمه خشک ناحیه مرکزی قرار دارد. از نظر آب و هوایی این منطقه، به ویژه شهر زیبای رودبار، دارای آب و هوای مدیترانه‌ای بوده و رویش درختان زیتون در این منطقه گواه موضوع است. این منطقه در مسیر بادهای دایمی دره سفیدرود قرار گرفته، که بادهای منجیل آن معروف است. در واقع، هنگام گذر از رودبار و رسیدن به رشت، گیلان با تمام تنوع و زیبایی‌هایش به گونه‌ای موجز و فشرده از پیش چشم می‌گذرد.
توان بالقوه این منطقه جهت جذب گردشگران به دلایل زیر است:
ü قرارگرفتن در مسیر جاده تهران- رشت و هم‌جواری با استان‌های قزوین و زنجان، که پیامد آن دسترسی آسان و طی مسیر کوتاه است.
ü آب و هوای معتدل، که علی رغم ایجاد سرسبزی در منطقه، فاقد رطوبت شدید و شرجی کرانه‌های دریای خزر است.
ü طبیعت بی نظیر و جاذبه‌های نادر گردشگری همچون سوسن چلچراغ و درخت سرو هرزویل.
ü محصولات کشاورزی خاص نظیر زیتون و صنایع مرتبط با آن همچون صابون‌سازی و روغن‌کشی.
در شرایط کنونی فعالیت چندانی در خصوص برجسته‌سازی گردشگری منطقه صورت نگرفته است و گردشگران این مکان محدود می‌شوند به مسافرانی که بر سر راه خود به گیلان یا تهران جهت خرید زیتون و محصولات مرتبط می‌پردازند.
در این پژوهش، با تکیه بر شناختی که از منطقه وجود دارد، راهکارهایی جهت بهینه‌سازی صنعت گردشگری منطقه ارائه شده است.
1- ایجاد موزه محلی
حفاری تپه مارلیک در اوایل پاییز سال 1340 آغاز و تا پایان پاییز 1341، یعنی حدود 14 ماه، به طول انجامید. ضمن حفاری تعداد 53 آرامگاه به طور نامنظم و پراکنده در سطح تپه آشکار شد که در بیشتر آن‌ها مقدار زیادی آثار ارزنده و نفیس با مردگان دفن شده بود. قبرها و آرامگاه‌های مکشوفه در مارلیک عمدتاً از سنگ و گل ساخته شده است. برای ایجاد این آرامگاه‌ها از تخته سنگ‌های بزرگ طبیعی، که در سطح تپه وجود دارد، استفاده شده است و فاصله‌ی این تخته سنگ‌ها به وسیله‌ی دیوارهایی که از سنگ شکسته و گل به وجودآمده مسدود شده و بدین منوال محفظه‌ی بزرگی که فاقد شکل منظم هندسی بوده به وجود آمده است، که به عنوان آرامگاه مورد استفاده قرار گرفته است. بعضی از این آرامگاه‌ها بسیار نامنظم و خشن ساخته شده‌اند، ولی در ساختمان بعضی دیگر دقت و توجه بیشتری به کار گرفته شده است.
جسد و اسکلت مردگان در بیشتر این آرامگاه‌ها، به علت قدمت و نیز نوع سنگ و خاکی که در آن دفن شده بودند، با عوامل دیگر به کلی پوسیده و از بین رفته‌اند. در تعداد محدودی از این آرامگاه‌ها جسد روی تخته‌سنگ مسطحی در کف آرامگاه قرار داده شده بود که در زمان حفاری هنوز بقایای قسمتی از اسکلت باقی مانده بود، که اطلاعات مهمی را در خصوص نحوه‌ی قرار گرفتن مرده در قبر و طرز تدفین آشکار ساخته است. عموماً جسد با لباس تقریباً رسمی و تزئینات کامل روی تخته‌سنگ به پهلو قرار گرفته و پاها تا اندازه‌ای در قسمت زانو خم شده بودند. اطراف جسد روی تخته‌سنگ و در زیر و اطراف آن اشیاء مختلفی که معرف چگونگی هویت و حرفه‌ی صاحب آرامگاه بود قرار داشت. مجموعه این اشیاء عموماً شامل ظروف تشریفاتی، مذهبی، مجسمه‌ها، زیورآلات، اسلحه، ابزار و ادوات، ظروف و ادوات آشپزخانه، مدل و نمونه‌ی ادوات مختلف و اسباب بازی کودکان است. اقوام مارلیک به جز در دو مهر استوانه‌ای، تقریباً هیچ‌گونه آثار و مدارک خط و نوشته باقی نگذاشته‌اند. به نظر می‌رسد از گروه اقوام هند و ایرانی بوده‌اند و احتمالاً اقوام باستانی ماردها یا اماردها را، که بیشتر آن‌ها در نیمه‌ی دوم هزاره‌ی دوم پیش از میلاد به این منطقه وارد شده‌اند و در دامنه‌های شمالی جبال البرز و کرانه‌های جنوبی بحر خزر مستقر شده‌اند، معرفی می‌کنند. آن‌ها به تدریج در این منطقه حکومتی پیشرفته و شکوفا تشکیل دادند. شواهد نشان می‌دهد که از تپه مارلیک به منظور قبرستان سرداران و سلاطین و خانواده آن‌ها استفاده کرده‌اند. این اقوام احتمالاً از قرن چهاردهم تا دهم پیش از میلاد در این منطقه ساکن بوده‌اند (نگهبان، 1378:17).
با توجه به یافته‌های باستان‌شناسی در تپه مارلیک و اهمیت تاریخی این تپه، وجود موزه‌ای در منطقه از نظر گسترش صنعت گردشگری می‌تواند جذابیت فراوانی را ایجاد کند و این امکان را فراهم سازد که بازدیدکنندگان اشیاء یا مولاژ آن‌ها را در محیطی که به دست آمده‌اند مشاهده نمایند، که تأثیرگذاری آن چندین برابر خواهد بود. به این منظور در این مقاله طرحی از یک سایت‌موزه ارائه شده است، که می‌تواند در سطح تپه‌ی مارلیک قابل اجرا باشد. در این طرح، موزه به گونه‌ای طراحی شده است که در آن آرامگاه‌های کشف شده تپه به همان شکل، با تکیه بر مستندات موجود، بازسازی خواهند شد و فضایی نیز به نمایش سایر آثار و اشیاء منطقه اختصاص خواهد یافت. در این طرح کلیه قسمت‌های لازم در یک موزه، نظیر قسمت‌های اداری، کتابخانه، انبار، کافی‌شاپ و رستوران و پارکینگ، در نظر گرفته شده است و طراحی به گونه‌ای است که با پایین رفتن از پله‌ها و مسیر رو به پایین در فضایی مشابه آرامگاه قرار می‌گیرند و با حواس بیشتری آن دوره را تجربه خواهند کرد (طرح شماره 1 ).
فضاهای مورد نیاز سایت موزه تپه مارلیک
این سایت‌موزه با چهار کاربری طراحی شده است: موزه‌ای، پژوهشی، اطلاع‌رسانی، حفاظتی.
فضای اداری
ریز فضاهای مورد نیاز فضای اداری: مدیریت- اتاق کارکنان- اتاق برگزاری جلسات- سرویس بهداشتی- آبدارخانه.
فضای خدماتی
ریز فضاهای مورد نیاز فضای خدماتی: فضای ارائه آثار- فضای فرهنگی (کتابخانه تحقیقاتی- تاریخی موزه، مرکز اطلاع‌رسانی موزه)- فضای اقامتی (آلاچیق)- فضای سبز- سرویس بهداشتی.
فضای پشتیبانی
ریز فضاهای مورد نیاز فضای پشتیبانی: اطلاعات و گیشه- نمازخانه- نگهبانی- سرایداری- سرویس بهداشتی- پارکینگ- موتورخانه- استراحتگاه نگهبانان و سربازان.
فضای ارائه آثار
در طرح ارائه شده برای این موزه چهار گالری نمایش آثار در نظر گرفته شده است:
گالری نخست
این گالری اختصاص به نمایش آرامگاه‌ها و گورهای تپه‌ی مارلیک دارد که به شکل زمان پیدایش آن‌ها بازسازی خواهند شد. طبق نظر حفار تپه کلیه آرامگاه‌های خاک‌برداری شده از تپه مارلیک از چهار نوع مختلف تشکیل شده‌اند:
1- آرامگاه‌هایی که به شکل نامنظم در بین تخته‌سنگ‌های بزرگ طبیعی و دیوارهایی از سنگ شکسته و ملاط گل ساخته شده‌اند و با توجه به تعدد اشیاء موجود در این آرامگاه‌ها این احتمال وجود دارد که متعلق به پادشاهان و سرداران باشند.
2- آرامگاه‌هایی که تقریباً به شکل مستطیلی، که یکی از اضلاع آن منحنی است، ساخته شده‌اند. مصالح ساختمانی این آرامگاه‌ها به شکل تخته سنگ‌های نازکی است که با ملاط گل و به شکل تقریباً مرتب ساخته شده است.
3- آرامگاه‌هایی به شکل چهارگوش که با قطعات سنگ شکسته بزرگ و ملاط گل ساخته شده‌اند. در این آرامگاه‌ها، علی‌رغم ساختمان مرتب، در داخل آن‌ها اشیا و آثار زیادی وجود ندارد.
4- آرامگاه‌های ساخته شده از قلوه سنگ‌های بزرگ و ملاط گل که اشیا درون آن یک ردیف دندان اسب و دهنه مفرغی و چند حلقه مفرغی است.
گالری دوم
در طرح فوق این گالری به نمایش آثار در ویترین‌ها اختصاص دارد. اشیاء بدست آمده از تپه‌ی مارلیک را در دو گروه اشیاء آئینی و تزئینی و اشیاء کاربردی می‌توان طبقه‌بندی کرد. مهم‌ترین و معروف‌ترین آثار بدست آمده از تپه‌ی مارلیک جام‌های تزئینی آن است. این جام‌ها که از جنس طلا، نقره و برنز می‌باشند در زیبایی و هنر بی‌نظیرند. بنابراین، باید مولاژ آن‌ها تهیه شده و در معرض بازدید قرار گیرند. سایر اشیاء زینتی، نظیر زیورآلات، مجسمه‌ها و مهرها، نیز در این گالری به نمایش در می‌آیند.
گالری سوم
این گالری به نمایش آثار و اشیاء کاربردی بدست آمده از حفاری مارلیک اختصاص خواهد یافت، اشیائی نظیر ظروف، ادوات جنگی، وسایل شخصی و روزمره.
گالری چهارم
گالری یادمان دکتر نگهبان. در این گالری به منظور تجلیل از زحمات دکتر نگهبان، حفار تپه مارلیک، اسناد تصویری و مدارک مربوط به کاوش‌های باستان‌شناسی به نمایش گذاشته خواهد شد.
2- برپایی جشنواره منطقه‌ای و اختصاص روز خاص
نام منطقه رودبار با نام زیتون عجین شده است و این محصول کشاورزی جذابیت فراوانی را برای گردشگرانی که از این مسیر عبور می‌کنند به همراه دارد. از آنجا که زمان محصول‌دهی این درخت در اواسط پاییز است، نیز آغاز کاوش‌های باستان‌شناسی منطقه مارلیک در پائیز سال 1340 بوده، بنابراین، می‌توان هفته خاصی را به منظور برگزاری جشنواره در این منطقه در نیمه‌ی اول پائیز اختصاص داد و در این هفته، علاوه بر عرضه محصولات مرتبط با زیتون در محل‌های خاص و ارائه تورهای بازدید از مناطق باستانی و جاذبه‌های گردشگری، به برپایی مسابقاتی در زمینه معماری، عکاسی، نقاشی، فیلمسازی، ادبیات و گویش‌های محلی پرداخت، که با محورهای شناسایی اتفاقات و رخدادهای مهم تاریخی، فرهنگی، سیاسی و معرفی شاخصه‌ها و ویژگی‌های منحصر به فرد این منطقه قابل اجرا خواهد بود.
3- ایجاد پایگاه اطلاع‌رسانی
وجود پایگاه اطلاع‌رسانی می‌تواند اطلاعات دقیقی را در خصوص این خطه در اختیار علاقه‌مندان قرار دهد. اگرچه در حال حاضر در پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان میراث فرهنگی گیلان و چند وبلاگ و وب‌سایت مرتبط اطلاعاتی در خصوص این شهرستان و جاذبه‌های گردشگری آن می‌توان یافت، لیکن وب‌سایتی اختصاصی، که شامل بخش‌های معرفی منطقه، موقعیت جغرافیایی، سابقه‌ی تاریخی، وجه تسمیه، خصوصیات اقلیمی و جمعیت، معرفی جاذبه‌ها، فرهنگ و آداب و رسوم، هنر و هنرمندان، ورزش و ورزشکاران، محصولات کشاورزی، گالری عکس، نقشه‌ها، اخبار و… باشد، می‌تواند به معرفی جامع و کامل این منطقه بپردازد.
4- ایجاد مراکز رفاهی و اقامتی
یکی از عواملی که حضور گردشگران را در منطقه‌ای کاهش می‌دهد نبود مراکز اقامتی و رفاهی مناسب است. امروزه طیف وسیعی از گردشگران به دنبال اقامتی آسوده و بهره‌مندی از تفریحات خوب و امکانات رفاهی مناسب هستند و اگر جایی هرچند دارای بار فرهنگی و ارزش بازدید فراوان بوده ولی از امکانات اقامتی مناسبی بهره‌مند نباشد طیف وسیعی از مخاطبین خود را از دست می‌دهد. بنابراین، سرمایه‌گذاری برای ایجاد اقامتگاه مناسب یکی از بهترین شیوه‌های جذب گردشگر در این مناطق است. با توجه به مناطق روستایی متعدد در این خطه می‌توان اقامتگاه‌های محلی مناسبی را با ایجاد امکانات در روستاهای اطراف ایجاد نمود تا، ضمن بهره‌مندی از مواهب زیبای طبیعت این منطقه، تجربه زندگی با افراد محلی را نیز برای گردشگران فراهم آورد.
منطقه رودبار به عنوان یکی از شهرستان‌های جنوبی استان گیلان نقاط قوت فراوانی برای جذب گردشگران دارد. با تکیه بر غنای فرهنگی منطقه و تأکید بر اولین تپه‌های باستانی که در استان گیلان به طور نسبتاً کامل کاوش گردید و بسیاری از حقایق نخستین حکومت‌ها و سکونت‌گاه‌های این منطقه را آشکار نمود می‌توان صنعت گردشگری را در این خطه رونق بخشید. طبیعی است هرگونه سرمایه‌گذاری مادی در این منطقه، پس از مدتی، قابل سودآوری بوده و به اقتصاد منطقه کمک قابل توجهی خواهد نمود.
نتیجه‌گیری
منطقه باستانی مارلیک یکی از مناطق شناخته شده در باستان‌شناسی ایران است و حتی بسیاری از مردم عادی درباره‌ی اشیای بدست آمده از این منطقه اطلاع دارند. از سوی دیگر، دکتر نگهبان در زمانی به کاوش این تپه پرداخت که امتیاز حفاری در ایران بیشتر به هیئت‌های خارجی سپرده می‌شد و ایشان، علی‌رغم کلیه کارشکنی‌ها و مشکلاتی که دولت در آن زمان ایجاد می‌نمود، در این منطقه حفاری نمود و این منطقه را به شهرت جهانی رساند. بنابراین، توسعه‌ی صنعت گردشگری در این منطقه و ایجاد موزه‌ای محلی می‌تواند به رونق دوباره‌ی این محل منجر گردد.
منابع
– اصلاح عربانی، ابراهیم. کتاب گیلان، انتشارات گروه پژوهشگران ایران، جلد اول، چاپ دوم، 1380.
– جهانی، ولی. گسکر شهر مدفون شده در جنگل هفت دغنان صومعه‌سرا، سلسله گزارشهای باستان‌شناسی استان گیلان، سازمان میراث فرهنگی استان گیلان، 1385.
– خلعتبری، محمدرضا. کاوش‌های باستان شناسی در محوطه‌های باستانی طالش، سازمان میراث فرهنگی، 1383.
– رهنمایی، محمدتقی. فصلنامه تحقیقات تالش، شماره اول، سال اول، پائیز 1380.
– نگهبان، عزت‌الله. حفاریهای مارلیک، سازمان میراث فرهنگی، جلد اول، 1378.
– نگهبان، عزت‌الله. مروری بر پنجاه‌سال باستان‌شناسی ایران، سازمان میراث فرهنگی، 1376.
– نگهبان، عزت‌الله. ظروف فلزی مارلیک، سازمان میراث فرهنگی، 1368.
– نگهبان، عزت‌الله. مهرهای مارلیک، نشریه مارلیک، شماره 2، مؤسسه باستان‌شناسی دانشگاه تهران، دی‌ماه 2536.
– سیمای میراث فرهنگی گیلان، اداره کل آموزش، انتشارات و تولیدات فرهنگی، سازمان میراث فرهنگی، 1380.
رزیتا صالحی نظامی*
زهرا خرمی‌پور**
* دکتری باستان‌شناسی از واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، کارشناس ارشد سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری E mail: rozita_s@yahoo.com
** کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی توریسم از واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، کارشناس هنری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
منبع : گیلان ما
