کیاییان

کارکیاییان، کیاییان، آل کیا یا سادات ملاطی خانواده‌ای زیدی در بیه‌پیش -بخش شرقی گیلان-بودند. این سلسله در سال ۷۷۰ قمری/۱۳۷۰ میلادی،

در زمانی که ستایش سیدها و امامزاده‌ها به‌طور فزاینده‌ای در حال محبوب شدن بود، به قدرت رسیدند و تا سال ۱۰۰۰ قمری/۱۵۹۲ میلادی که شاه عباس یکم این ایالت را ضمیمه کرد، بر شرق گیلان و دیلمستان سیطره داشتند.

نسب این سادات به علی بن حسین امام چهارم شیعیان بازمی‌گردد. به فرمانروایان این سلسله کارکیا اطلاق می‌شد.

تبارشناسی سید امیر کیای مَلاطی، نخستین رئیس این خاندان نامعلوم است. او در مدرسه ای در ملاط تحصیل کرد، جاه طلبی کسب قدرت دنیوی را در ذهن پروراند، و شروع به رقابت با حکمرانان سنی بومی بیه‌پس کرد. امیر کیا و خانواده اش، در نتیجهٔ این تقلاها برای کسب قدرت، به تبعید مجبور به رفتن به رویان شدند. امیر کیا در تبعید اول خانواده اش درگذشت. پس از آن در ۷۷۳/۱۳۷۱–۷۲ پسر او علی کیا، به همراهی خانواده و پیروانشان، به شرق و مازندران رفت، و از سوی سید قوام الدین مرعشی، مؤسس دیگر سلسلهٔ سید در مازندران، یعنی مرعشیان پذیرفته شد.

خانواده یک سال و نیم در مازندران ماندند و نهایتاً به گیلان بازگشتند. امرای حاکم بر بیه‌پیش با شنیدن خبر بازگشت آنان، این سادات را مجبور به تبعید دیگری در مازندران کردند. کیاها تا زمانی که مرعشیان به آنان حمایت نظامی وعده دادند، موفق به بازگشت به بیه پیش و در دست گرفتن قدرت در آنجا در نیمهٔ اول دهه ۷۷۰ قمری/ ۱۳۷۰ میلادی نشدند. همدلی و رابطهٔ نزدیک بین این دو خانوادهٔ سید پایگاهی حیاتی برای تأسیس سلسلهٔ کیا را شکل داد. اعتقاد ساکنین به این خانوادهٔ سید نیز دیگر عامل مهم بود. در ایالات ساحل جنوبی خزر، ساکنین غالباً به فرق شیعه معتقد بودند: شیعهٔ اثنی عشری در مازندران، زیدی در بیه پیش، و اسماعیلی در دیلمستان. کیاها همچون مرعشیان که هم سادات شیعه اثنی عشری و مؤسسین یک فرقهٔ صوفی بودند، کیاها انتظار حمایت ساکنین را داشتند. وقتی کیاها به رانکوه و سپس لاهیجان تاختند، ساکنین زیدی مشتاقانه به این خانواده سوگند وفاداری خوردند و علی کیا را امام جماعت خود دانستند و شروع به شرکت در فعالیت‌های نظامی‌کردند. علی کیا در لاهیجان سکنی گزید و رانکوه را به برادرش مهدی کیا واگذار کرد. وقتی ساکنین لشت نشا، از شهرهای زیدی در بیه پس عموماً سنی، از کیاها خواستند شهرشان را از دست امیر مسعود اسماعیلرودی، امیر مستبد سنیش نجات دهند، سیدها به سوی دیگر سفیدرود تاختند. پس از این که کیاها هم بیه پیش و هم بخشی از بیه پس را تسخیر کردند، به بهانهٔ مطیع کردن ساکنین «فاسد العقیده» اسماعیلی ارتفاعات دیلمستان به آنجا پیشروی کردند. آن‌ها تا قزوین پیش رفتند و آن را هفت سال بین سال‌های ۷۸–۸۸/۱۳۷۹–۸۶ در کنترل خود داشتند.

پس از شورشی ناموفق علیه ناصروندان که بر بیه پیش حکومت می‌کردند در گذشت ولی پسر او سید علی کیا حکومت کیاییان را تأسیس کرد و نوادگان وی، تا سال ۱۰۰۰ ق. به پایتختی لاهیجان بر گیلان حکومت کردند.

شاه اسماعیل صفوی در نزد خاندان کیاییان پرورش یافت و بعدها به کمک کیاییان سلسلهٔ صفویان را تأسیس نمود. سرانجام نیز صفویان این دودمان را نابود کردند.

یک پاسخ ارائه کنید