رده‌شناسی ترتیب سازه‌های اصلی در زبان گیلکی

زبان‌های هر منطقه به‌طور بالقوه، پتانسیل گسترده کردن زبان معیار را در خود دارند و با توجه به دایرۀ واژگانی متفاوت از زبان معیار، گاه می‌توانند منبع تغذیه‌ای برای آن محسوب شوند؛

به‌ویژه که امروز توجه به خرده‌فرهنگ‌ها در آثار ادبی و هنری اقبال عام‌تری یافته است.

گویش‌های بومی که بسیاری از سنت‌ها و عرف و عادات معقول منطقه‌ای از طریق آن محفوظ می‌ماند، به طریق اولی، باید حفظ و نگه‌داری شوند. بنابراین حفظ گویش‌های بومی، ضمن در نظر گرفتن تنوع زبانی جامعه، اولاً باعث تداوم آیین‌ها، سنت‌ها و رسوم معقول و صحیح بومی ـ منطقه‌ای خواهد شد و ثانیاً منبع عظیمی از واژگان، اصطلاحات، تعابیر و ضرب‌المثل‌ها و … را که به‌طور بالقوه، برای بقای زبان معیار ضروری است، محفوظ خواهد داشت.

موضوع رده‌شناسی که شاخه‌ای از زبان‌شناسی است، به مطالعۀ شباهت‌ها و تفاوت‌های ساختاری بین زبان‌های مختلف، بدون در نظر گرفتن پیشینه و مقایسۀ تاریخی آنها می‌پردازد تا براساس آن مبنایی برای طبقه‌بندی یا رده‌بندی زبان‌ها ارائه کند. این کتاب عمدتاً متکی بر داده‌هایی است که از گیلکی غربی اخذ شده‌اند؛ در وهلۀ نخست نتایج حاصله از آن در رابطه با گونه‌های گیلکی رایج در غرب گیلان صادق است ولی می‌توان این دستاوردها را با اندکی جرح و تعدیل به گونه‌های دیگر زبان گیلکی، گالشی مناطق کوهستانی و گویش‌های جلگه‌ای شرق گیلان بسط داد.

نگارنده با الگوگیری از دبیرمقدم، تلاش دارد از منظر مؤلفه‌های بیست‌وچهارگانۀ درایر رده‌شناختی ترتیب واژه‌ها در زبان گیلکی را بسنجد و از این طریق وضعیت رده‌شناختی این زبان را با توجه به این مؤلفه‌ها توصیف کند.

در این بررسی در آغاز حالت‌های ساختاری مفعول و ارتباط آن با فعل در ساخت جمله‌های گیلکی مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد تا مشخص شود این زبان به لحاظ ویژگی‌های رده‌شناختیِ ترتیب کلمات اصلی به کدام یک از رده‌های زبانی «فعل میانی» vo یا «فعل پایانی» ov تعلق دارد. سپس این داده‌ها با سازه‌های دیگر زبان گیلکی براساس روش همبستگی که مبتنی بر تمایلات جهانی است مورد بررسی قرار می‌گیرد تا معلوم شود زبان گیلکی به لحاظ آمارهای جهانی در چه موقعیتی با زبان فارسی و دیگر زبان‌ها قرار دارد.

این پژوهش عمدتاً متکی بر داده‌هایی است که از گیلکی غربی اخذ شده‌اند؛ در وهلۀ نخست نتایج حاصله از آن در رابطه با گونه‌های گیلکی رایج در غرب گیلان صادق است؛ ولی می‌توان این دستاوردها را با اندکی جرح و تعدیل به گونه‌های دیگر زبان گیلکی، گالشی مناطق کوهستانی و گویش‌های جلگه‌ای شرق گیلان بسط و تعمیم داد و نسبت به آنها صادق دانست.

فهرست مطالب کتاب:

یادداشت‌ حوزه هنری گیلان

نشانه‌های آوانگاری

رده‌شناسی ترتیب سازه‌های اصلی

زبان گیلکی

رده‌شناسی ترتیب واژه‌ها در زبان گیلکی

تجزیه و تحلیل مؤلفه‌های بیست‌وچهارگانه در زبان گیلکی

حال در جریان ـ نمود ناقص

نمود کامل

ماده سببی (واداری)

توصیف وضعیت رده‌شناختی زبان گیلکی براساس مؤلفه‌های ترتیب واژه‌ها

نتیجه‌گیری

پیوست‌ها

منابع

پدیدآور: مسعود پورهادی

منبع : کتابخانه تخصصی ادبیات