سیاست مذهبی آل کیا

تا قبل از حکومت آل کیا، در گیلان با توجه به شرایط اقلیمی خاص، ادیان دیگری هم فعالیت داشتند. منابع، اطلاعات پراکندهای از ادیان یهودیت و مسیحیت به دست می‌دهند.

از دیگر فرقه‌های اسلامی قبل از به قدرت رسیدن آل کیا، می‌توان از مشبهه نام برد. مقدسی از نخستین مورخانی است که از دو فرقه کرامیان و مشبهه در گیلان نام می‌برد (همان، صص ۵۲۸ و ۵۳۹). منبع دیگری که پس از وی از این فرقه در گیلان سخن می‌گوید، نخبه الدهر فی عجائب البر و البحر است. مؤلف این اثر درباره این فرقه در قرن هشتم چنین می‌گوید:

به روزگار ماطایفه‌ای مشبهه درآنجا زندگی می‌کنند که می‌پندارند صفات در نشانه هاوآیات خداوند است وسخن آنان در این باره این است که صفات الهی به همه صورت حسی و ظاهر شان در صورت و اندام و حرکت وصفتها ی انسانی قرار دارند…

از فرقه‌های دیگر که قبل از قدرت یابی آل کیا در گیلان رواج داشت، می‌توان از نقطویه نام برد که در پسیخان شکل گرفت؛ با وجود این در بین مردم گیلان نفوذی نیافت. پیروان این فرقه به محمودیه نیز شهرت داشتند. با سقوط حکومت آل بویه یکی از جنبش‌های شیعی به نام اسماعیلیه در دیلم به قدرت رسید. این فرقه در کنار زیدیه که در قرن‌های سوم و چهارم هجری قمری بیشتر در گیلان و مازندران فعالیت داشتند، در طی سده‌های پنجم و ششم در دیلمان و رودبار در فعالیت داشتند. زیدیه به امامت زید از نوادگان امام سجاد اعتقاد داشتند. در اصول اعتقادی آنان آمده‌است: امامت بعد از امام حسن و حسین بین فرزندان آن دو امام مستقر شده و هر که از فرزندان آن دو امام با شمشیر قیام مردم را به امامت خود دعوت کند، امامت او واجب است. برخی از محققان اعتقاد دارند اگرچه آل کیا با ماهیت شیعه زیدی به قدرت رسید، اما» قدرتگیری آنان بیش از هر چیز، مدیون ضعف تسنن و اقبال عمومی مردم به تشیع بوده‌است. مردم گیلان تا زمان روی کار آمدن حکومت صفویه، گرایش‌های شیعی و سنی داشتند. در بیه پیش اغلب شیعه زیدی بودند و در گیلان بیه پس گرایش حنبلی و شافعی وجود داشت. این تقسیم‌بندی مذهبی، ارتباطی با حکومت آل کیا نداشت و قبل از قدرتیابی آنان، در منابع به آن اشاره شده بود: «مذهب ناحیت‌های دیلم شیعه و بیشتر گیلانیان سنی هستند»

مسجد چهار پادشاهان در لاهیجان بقعه چهار تن از شاهان کیایی بیه پیش است.

قبل از روی کار آمدن شاه اسماعیل، در بین مردم گیلان فرقه زیدیه و جارودی رواج داشت؛ اما اهالی گیلان در زمان شاه طهماسب با وجود این در این زمان به قوت صوفیان شجاعت پناه» مذهب امامیه قبول نمودند. بیشتر اهالی رشت را سنیان تشکیل می‌دادند. هرچند مؤلف کتاب ریاض السیاحه به صراحت از شیعه بودن تمام اهالی رشت سخن می‌گوید، اما برخی از سیاحان گرایش‌هایی از زردشتیگری در بین آنان را گزارش کرده‌اند.