شرط غیر محقق در زبان گیلکی

⚡️ در گویش‌های مختلف زبان گیلکی برای بیان اتفاقاتی که در گذشته می‌توانست بیفتد اما بنا به هر دلیلی انجام نگرفته، چند حالت صرف وجود دارد.

یک حالت صرفی که در مناطق شرقی استان گیلان و غربی استان مازندران رایج است، حالت «شرط غیر محقق» است. یعنی انجام نگرفتن فعل اصلی، به دلیل «شرطی» که انجام نگرفته!

 

🔴 الگوی ساخت شرط غیر محقق:

(جمله‌ی شرطی در حالت دوم شخص) + (جمله‌ی اصلی همراه با صرف فعل نئابؤن)

🔰 چند مثال:

🔵 مۊ أخر “دؤنسی” تۊ گیلان دری، تی ور «هما نئابؤم»

(فارسی: من اگر می‌دۊنستم تو گیلان هستی، پیشِت می‌اۊمدم)

💡 تؤضیح: «دانستن (بودن طرف در گیلان)» شرطی بود که محقق نشده و به همین دلیل فعل اصلی که «(نزدش) آمدن» است، انجام نگرفته.

 

🔵 اۊن أخر “بفهمسه بی” تۊ اۊن’ خۊش دأری، دئه اۊ گبان’ تره «نزا نئابؤ»، تی ور أجی «نؤشؤ نئابؤ».

(فارسی: اۊ اگر می‌فهمید تؤ اۊ را دۊس داری، دیگر آن حرف‌ها را به تؤ نمی‌زد، از پیشِت نمی‌رفت.)

🔰 یا بدین صورت که جمله‌ی شرطی کاملا واضح نمی‌آید:

🔵 علی چره بشؤ هگیت! مۊ خؤر «شؤ نئابؤم» «هگیته نئابؤم» دئه.

(فارسی: علی چرا رفت گرفت! من خؤدم می‌رفتم می‌گرفتم دیگه.)

💡 در مثال بالا رفتن و گرفتن شاید دلیل اصلی نیست، ممکنه به موقع نرسیدن یا شرایط مهیا نبودن باعث شده‌است که فعل اصلی انجام نگیرد. حال آنکه با گرفتن علی، به موقع رسیدن و شرایط مهیا بودن هم از اعتبار می‌افتد.

 

🔵 چره زنگ بزأین آژانس؟ فرخان شمره «برده نئابؤ» «داشته نئابؤ» دئه.

(چرا زنگ زدید آژانس؟ فرخان شما رؤ می‌برد نگه می‌داشت دیگه.)

👈 دو نکته:

۱) در بعضی از گویش‌ها به‌جای مصدر مرخم “فعل کمکی” منفی می‌گردد:

🔵 نؤشؤ نئابؤ » شؤ ننابؤ

🔵 نؤخؤرده نئابؤم» خؤرده ننابؤم

۲) در بعضی از گویش‌ها این ساخت برای صرف حالت استمراری هم استفاده می‌شود که در آن دیگر “شرط”  مطرح نیست:

🔵 دئبار أمی ور چراغ سۊتکا خیلی استفاده بؤ نئابؤ.

(قبلنا پیش ما فانۊس خیلی استفاده می‌شد.)

 

🔰 مثال‌های بیشتر از شرط غیر محقق:

🔵 مۊ أخر بی، شؤ نئابؤم

(فارسی: من اگه بۊدم، می‌رفتم)

🔵 تۊ أخر بی، شؤ نئابی

(فارسی: تؤ اگه بۊدی، می‌رفتی)

🔵 اۊن أخر بی، شؤ نئابؤ

(فارسی: اۊن اگه بۊد، می‌رفت)

🔵 آمۊ أخر بی، شؤ نئابیم

(فارسی: ما اگه بۊدیم، می‌رفتیم)

🔵 شۊمۊ أخر بی، شؤ نئابین

(فارسی: شما اگه بۊدین، می‌رفتین)

🔵 اۊشان أخر بی، شؤ نئابؤن

(فارسی: آن‌ها اگه بۊدند، می‌رفتن)

💡 در مثال‌های بالا چون جملات شرطی هستند، از همین‌رو از صرف فعل ماضی استمراری استفاده نشده.

 

🔰 صرف ماضی استمراری در حالت عادی (غیر شرطی):

شؤم (می‌رفتم)

شی (می‌رفتی)

شؤ (می‌رفت)

شیم (می‌رفتیم)

شین (می‌رفتید)

شؤن (می‌رفتن)

🔵 مۊ هر رۊج که «شؤم» خؤنه، زنئه ره یه‌چی «هئم».

(فارسی: من هر رۊز که «می‌رفتم» خۊنه، برای زنم چیزی «می‌خریدم»)

💡 در مثال بالا جمله شرطی نیست و بهتر است از افعالی با ساخت «شؤ نئابؤم» ؤ «هئه نئابؤم» استفاده نشود.

 

🔴 شرط غیر محقق؛ نوع دوم:

(استفاده از صورت مصدری)

🔰 چند مثال:

🔵 برا تۊ بئدی تی وچه ناخۊشه «مرخصی هگیتن» تی وچه’ «دۊکتۊر بردن» دئه!

(فارسی: تؤ دیدی بچه‌ت مریضه «مرخصی می‌گرفتی» بچه‌تو «دکتر می‌بردی» دیگه.)

 

🔵 نشئی نؤن هنگیتی؟ «شئؤن» دئه برا

(فارسی: نرفتی نۊن نگرفتی؟ «می‌رفتی» دیگه بابا)

 

🔵 لاکۊ’ بئدئی کشه نگیتی؟ «کش ئاگیتن» «خۊش ئادان» دئه

(فارسی: دختر را دید بغل نکردی؟ «بغل می‌کردی» «می‌بوسیدی» دیگه)

 

🔵 خا أمی وأسر أنی «هوردن».

( فارسی: خب برای ما هم «می آوردی».)

 

🔵 مۊ خؤ تره بؤگۊتم اۊن’ خأم؛ ویشتر «وامۊتن».

(فارسی: من که بهت گفتم میخامش؛ بیشتر «میگشتی».)

 

🔵 خا تۊ گۊتن’ «گۊتن»،  ایمه گۊته نئابیم اۊن گۊش ندنه.

( فارسی: خب تۊ گفتنشؤ «میگفتی»، بعدش میگفتیم اۊن گوش نمیده.)

💡همانطور که در افعال مشخص شده در داخل گیومه‌ها مشاهده می‌کنید، به جای ماضی استمراری فارسی در جملات این‌چنینی (و تنها در حالت دوم شخص) در زبان گیلکی صورت مصدری بکار می‌رود.

 

🌀 فرهنگ کرمی خۊ تؤضیحات ٚ مئن گیلکی آمۊجش ٚ تلگرامی کانال ٚ دل ای صرف’ “ونکته‌شرط” دۊخؤنه یؤ نویسنه ونکته‌شرط أجی منظۊر یته مۊضۊع هیسه که تۊنس وکه ولی هر دلیل ٚ وأسر ونکته یؤ اصلی کار ٚ انجام نؤبؤن هی شرط ٚ انجام نگیتن ٚ وأسر هیسه.