نهضت میرزا کوچک خان جنگلی
این کتاب منبع بسیار خوبیست برای شناخت ابعاد شکل گیری و شکست نهضت جنگل. در این کتاب، دکتر رواسانی با اسناد فراوان، که بسیاری از آن ها به زبان روسی یا آلمانی هستند،
نشان می دهد که چگونه حزب سوسیال دموکرات کارگری روسیه (بلشویکی) که قرار بود حامی نهضت جنگل و عینیت بخش مفهوم انترناسیونالیسم باشد، با فرقه گرایی، آگاهی های دروغین و تشکیل یک-شبه حزب کمونیست ایران، که در واقع یک کمیسیون اجرایی برای اهداف سران بلشویک بود، میان یاران جنگل تفرقه افکندند و مسیر اولین جمهوری شورایی ایران را به کج راهه بردند و جنبش جنگل و مردان بزرگش را وجه المصالحه بستن قرارداد با انگلستان قرار دادند. متاسفانه، هنگامی میزرا کوچک خان و یارانش به خیانت های روسیه شوروی پی بردند و به بلوغ سیاسی رسیدند و دانستند که تنها راه نجاتشان نه کمک ها و آموزه های شوروی، بلکه اتحاد با یکدیگر و دوری از سکتاریسم است که قرارداد بسته شده بود و جنبش می بایست نابود می شد. در یکی از تلخ ترین بزنگاه های تاریخ معاصر ایران، در شبی که قرار بود میرزا و همرزم قدیمی اش- حیدرعمواغلی- با یکدیگر به گفتگو بنشینند و اتحاد کنند، هر دو به فاصله اندکی از هم به قتل می رسند و با مرگشان اولین جمهوری شورایی در ایران هم به پایان می رسد.
مطالعه شکل گیری و شکست جنبش جنگل یکبار دیگر این درس را به ایرانیان می دهد که همسایه شمالیشان نه از قبل از مشروطه، نه در زمان مبارزات مشروطه خواهی، نه در زمان جنبش های آزادی بخش ملی، نه در زمان حزب توده و بعد از آن تا کنون هرگز همپیمان راستینی برایشان نبوده است.
