کلاچای

کلاچای یکی از شهرهای استان گیلان در شمال ایران است. این شهر در بخش کلاچای شهرستان رودسر قرار دارد. برنج، چای، مرکبات، کیوی، انواع ماهی‌های استخوانی خزر از محصولات این شهر و باغات مرکبات و مزارع برنج و سواحل بکر از چشم‌اندازهای زیبای این شهر است.

سال تاسیس شهرداری : ۱۳۳۳

مساحت : ۱۰۰۰ کیلومتر مربع

پیش شماره : ۰۱۳

موقعیت جغرافیایی

کلاچای یکی از شرقی‌ترین شهرهای استان گیلان است. شهر کلاچای از شمال به دریای خزر، از شرق به چابکسر، از جنوب به ارتفاعات جنگل‌های البرز کوه و رحیم آباد و از غرب به رودسر محدود است. این شهر در طول جغرافیایی ۱۸ ۰۴ ۳۷ و عرض جغرافیایی ۵۷ ۲۳ ۵۰ قرار دارد و ارتفاع آن از سطح دریا حدود ۲۰- متر است.

وجه تسمیه

به عقیدهٔ بعضی از قدیمی‌ها به علت وجود بازار پر رونق و وفور نعمت به لحاظ تولیدات دامی و جالیزی نام آن طلاچای بوده‌است.
اما برخی آن را کله‌چه به معنی مرکز بوته‌های کوچک می‌دانند.
احتمال محتمل‌تر این است که:

نام کلاچای در واقع همان گل لای جای است (یعنی جای گل و لای) بدین صورت که گل ولای رسوب‌گذاری‌شده توسط رود خانهٔ پلرود در این محل، سبب نام گلاجای بوده که بعدها کلاچای شده‌است.

نام قدیمی‌اش شهرْ پلرودبارْ بوده که هم‌اکنون نام بسیاری از معمرین شهر پسوند پلرودبار دارد. دومین رود بزرگ گیلان که از ارتفاعات اشکور در رشته‌کوه البرز سرچشمه می‌گیرد، در طی میلیون‌ها سال رسوبات و گل و لای را با خود حمل کرده و در محل این شهر نشسته و رسوب‌گذاری کرده‌است و شهر کلاچای بر روی بار و رسوبات آن بنا شده‌است و به همین خاطر پلرودبارْ نام قدیمی آن است. یعنی شهر بنا شده بر روی بار و رسوبات پلرود)
برخی نقل کرده‌اند که اسم این شهر قلاجای بوده‌است یعنی جای قلعه، بدین معنی که درعصر صفویه مردم شرق گیلان، به خصوص مردم قاسم‌آباد (از روستاهای اطراف این شهر) به دولت صفویه سرباز نمی‌دادند؛ و عَلَم طغیان علیه دولت صفویه برمی‌افراشتند تا این که شاه صفوی برای سرکوب این شورشیان سردار نامی خود به نام شاه نظر را راهی این دیار کرد و شاه نظر با کمک نیروهای تندخو و ماجراجویی که با خود آورده‌بود موفق می‌شود این شورش را سرکوب کند و در همان‌جا باقی بماند که امروزه تعداد زیادی از مردم روستای قاسم‌آباد را شانظری shanazery یا شاه نظری shahnazary می‌گویند و بنا به دستور شاه نظر بند بن قاسم‌آباد قلعه‌ای به ارتفاع ۸ متر بنا می‌کنند که در واقع محل استراتژیک مناسبی جهت دیده‌بانی نقاط اطراف خود بود و به راحتی می‌توانستند از هر سو تا کیلومترها فاصله را زیر نظر بگیرند و تنها جای مهم و آباد تحت نظر قلعه همان روستای قاسم‌آباد و همان مکان قلاع جای بوده که امروزه به کلاچای معروف شده‌است.
بعضی نیز به غلط آن را کالاچای یعنی (کا لا چای) گفته‌اند و چنین می‌پندارند که چای را از این شهر ساحلی به روسیهٔ تزاری آن زمان صادر می‌کرده‌اند؛ ولی با توجه به این که کشت چای در ایران از حدود یکصد سال پیش توسط میرزا محمد حسین چایکار (کاشف السلطنه) معمول گشت که قدمت یکصد ساله دارد، چندان صحیح به نظر نمی‌رسد زیرا این شهر خیلی پیشتر به این نام موسوم بوده (یعنی کلاچای) که در آن زمان خبری از کشت یا صدور چای به خارج نبوده‌است.
کل یا کول در مناطق شرق گیلان و غرب مازندران به معنی تپه کم ارتفاع و چای یک کلمه ترکی است به مفهوم رودخانه چون در قدیم این منطقه مرکز حکومتی ترک (عهد صفوی) داشته‌است. بنا براین کلاچای یعنی تپه و رودخانه

آب و هوا

کلاچای به علت ساحلی بودن و نزدیکی با دریای خزر و دامنه‌های جنگلی در طول سال همواره دارای آب و هوای نسبتاً معتدل متمایل به سرد و رطوبتی بین ۷۵ تا ۹۵ درصد و بارندگی زیاد و شدید می‌باشد. اصولاً در شهرهای ساحلی شمال میزان بارش به صورت برف بسیار کم بوده ولی اگر برف ببارد بسیار سنگین و خسارت‌آور است به‌طوری‌که باعث شکستن درختان مرکبات و تلخ شدن میوهٔ آن‌ها می‌شود. در منطقهٔ کلاچای ۵ نوع باد معروف از جهات مختلف می‌وزد که عبارتند از: گیله وا باد، گیله وا ستوک، دشت وا، کوه باد و گرمش باد

در منطقهٔ کلاچای تقریباً در هر یک کیلومتر از خط کناره یک رودخانه وجود دارد که مهمترین آن‌ها عبارتند از:

رودخانهٔ پلرود: که بزرگترین رودخانهٔ گیلان بعد از سفیدرود و مهمترین رودخانهٔ شرق گیلان است. پلرود از کوه‌های میجی در طالقان سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از مناطق ییلاقی اشکورات در مکانی به نام گیل کلایه واقع در غرب کلاچای به دریای خزر می‌ریزد.
رودخانه گزافرود: که از کنارهٔ شرق پلرود منشعب می‌شود و از مرکز شهر کلاچای عبور می‌کند و به دریای خزر می‌ریزد. لازم است ذکر شود که در صورت توجه و لایروبی، این رودخانه به گیسوان عروس شهر کلاچای تبدیل خواهد شد و به لحاظ اکوسیستم و به عنوان یک مرکز تفریحی به منطقه‌ای بی‌نظیر تبدیل خواهدشد.
رودخانهٔ نوده: رودی کوچکتر از گزافرود که در محلهٔ نوده واقع در شرق کلاچای به دریا می‌ریزد.
رودخانهٔ لزرجان: این رود بزرگتر از رود نوده می‌باشد که در قسمت شرقی کلاچای به دریای خزر متصل می‌شود.
رودخانهٔ خشکرود: این رود از دامنه‌های البرز سرچشمه می‌گیرد و در شرق کلاچای به دریای خزر می‌ریزد و مکان مناسبی برای تخم‌گذاری ماهیان می‌باشد.

خاک

کلاچای دارای خاک شنی و ماسه‌ای و رسوبات حاشیهٔ رودخانه‌های پلرود و گزافرود و خشکرود است؛ بنابراین مکان بسیار مناسبی برای کشت برنج است و برنج منطقهٔ کلاچای بهترین برنج ایران است.

جمعیت‌شناسی

مردم کلاچای گیلک هستند و به لهجه کلاچایی از زبان گیلکی سخن می‌گویند. کلاچای به دلیل مهاجرپذیر بودن دارای مهاجرانی نیز می‌باشد که به علت قدمت سکونت و ازدواج‌های بسیار، کلاچایی محسوب می‌شوند. جمعیت این شهر بر اساس سر شماری سال ۱۳۹۵ حدود ۱۲٬۳۷۹ نفر می‌باشد که تقریباً ۴٬۳۲۹ خانوار را تشکیل می‌دهند.

صنایع دستی

به علت داشتن آب فراوان و جنگل و چوب، بیشتر محصولات صنایع دستی کلاچای، چوبی و برخی هم صنایع پوشاک می‌باشد. نظیر: شانه‌های چوبی، گوشت کوب خراطی، قند شکن، انواع داس، انواع لوازم شکار و ماهیگیری، در و پنجره‌های چوبی، جوراب و کلاه پشمی، عصا، گلدان و… از سایر صنایع می‌توان به این موارد اشاره کرد: سفالگری، نمدمالی، چادر شب بافی، حصیر بافی، طناب بافی، آهنگری و…

آموزشی و فرهنگی

قبل از گشایش مدارس، اغلب کودکان در مساجد و مکتب‌خانه‌ها در نزد ملاهای محلی درس می‌خواندند که بیشتر جنبهٔ مرثیه و مداحی و تاریخی داشته‌است. اولین مدرسه (خیام) در سال ۱۳۰۲ در دهستان بی بالان کلاچای تأسیس شد. در سال ۱۳۱۹ در گیل کلایه کلاچای (مدرسه عنصری)، در سال ۱۳۲۸ در واجارگاه (مدرسه رضا شاه) و در سال ۱۳۳۵ در مرکز شهر کلاچای (مدرسه امیر کبیر) تأسیس گردیدند. نمایندگی آموزش و پرورش در سال ۱۳۴۳ تشکیل شد و در سال ۱۳۷۷ آموزش و پرورش مستقل منطقه‌ای به همت و تلاش فرهنگیان و بزرگان منطقهٔ کلاچای شکل گرفت. دانش‌آموزان کلاچای برای چهارمین سال متوالی رتبهٔ اول تعداد قبولی کنکور در استان گیلان را به خود اختصاص دادند. در این بخش در حال حاضر دانشگاه پیام نور و دانشکده فنی و مهندسی شرق گیلان فعالیت دارند. این شهر دارای یک کتابخانهٔ عمومی است که در سال ۱۳۶۲ تأسیس گردید و یک سینما که در سال ۱۳۴۸ گشایش یافته و هم‌اکنون تغییر کاربری داده‌است.

ورزشی

از قدیمی‌ترین ورزش‌های مردم منطقه کشتی گیله مردی بوده‌است که قهرمانان زیادی از این دیار بوده‌اند و در حال حاضر نیز هر سال تابستان در مکان‌های مختلف بین پهلوان‌های گیلان و مازندران برگزار می‌شود و جوایزی به برندگان اعطا می‌شود. کلاچای دارای ۶ زمین ورزشی و ۴ سالن می‌باشد که با توجه به سیل عظیم مشتاقان ورزش و جمعیت جوان منطقه امکانات محدود جوابگوی نیاز آن‌ها نیست. ورزشکاران و تیم‌های ورزشی این شهر در رشته‌های مختلف دارای مقام‌هایی در سطح استان و کشور می‌باشند. نظیر والیبال ساحلی، ورزش‌های بومی و محلی، فوتبال، ورزش‌های رزمی و تیم فوتبال شهرداری کلاچای (قبلاً با نامهای ساحل و آتش‌نشانی و…) که قریب به سه دهه در سطح اول لیگ برتر استان مشغول رقابت می‌باشد.

جاذبه‌های گردشگری

از مراکز زیارتی و گردشگری کلاچای می‌توان به این موارد اشاره کرد:

بقاع متبرکه امیربنده بی بالان و ماچیان و سایر امامزاده‌های شهر کلاچای
چشم‌اندازهای طبیعی ساحل زیبای شهر کلاچای
مناظر
جنگل
روستای
ارتفاعات کوهپایه‌ای مناطق جنگلی واجارگاه
جاده واجارگاه به روستای زیبای بزکویه
پارک شهر و مجتمع ساحلی و سالم‌سازی نگین شمال
مجتمع ساحلی و تفریحی سارینا
پنجشنبه بازار کلاچای
مناظر زیبای روستای بزکویه (سبزکویه)

منطقه ییلاقی جواهردشت کلاچای واقع در ارتفاعات سیاهکلرود

هتلها

هتل ارشیا: کلاچای، ابتدای کمربندی شرقی
هتل سلاله: کلاچای، کیلومتر ۳ جاده رامسر
مجتمع اقامتی نگین شمال: کلاچای ورودی شرقی شهر
هتل پاپیون: کلاچای، شیرمحله
هتل رضا:کلاچای بعد حسن سرا
هتل آپارتمان آسمان:کلاچای، بلوار نوده

رستوران‌ها

رستوران ساحل: کلاچای، بلوار نوده
کته کبابی احمد صادقی: کلاچای، مرکز شهر، پشت داروخانه شبانه‌روزی
رستوران ماهان: کلاچای، نبش خیابان مفتح جنوبی
رستوران گلستان : کلاچای، کمربندی
رستوران اکبرجوجه : کلاچای، کمربندی
رستوران بابا محسن : کلاچای، پلرود انتهای خیابان ساحل
رستوران خان سالار : کلاچای ، شیرمحله
رستوران ماندگار : کلاچای ، شیدا ، روبروی دانشکده فنی مهندسی شرق گیلان
رستوران کندوج : کلاچای ، واجارگاه ، بزکویه
رستوران آقابزرگ : کلاچای ، رضا محله

منابع

اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران ۱۳۸۳خ.
کتاب گیلان گروه مؤلفین
کتاب تاریخ کلاچای مؤلف محمد رضا قربانی گیل کلایه (خاکی کلاچایی)