گلشن تاریخ (شصت و سه مقاله دربارۀ گیلان)

این کتاب دربردارندۀ 63 مقاله از استاد دکتر عبدالکریم گلشنی است که در سه بخش شرح حال، دربارۀ گیلان و گوناگون گردآوری شده است.

عبدالکریم گلشنی در تاریخ 1307 در رشت زاده شد. جد مادری وی حجت‌الاسلام سیدحسن بن سیدابراهیم بن سیدعلی از سلسلۀ سادات مشهور تنکابن بود که در حکومت محمدولی خان سپهسالار تنکابنی در گیلان (از 1317 تا 1321 قمری) مهاجرت وی به رشت فراهم شد و در کوی صیقلان اقاما گزید. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در مدارس زادگاهش: قاآنی، امید، تربیت و شاهپور هم‌زمان با تعلیمات دوره‌ای خارج مدرسه به پایان برد.

در سال 1330 هفته‌نامۀ سیاسی ـ انتقادی «هفتگز» را با همکاری چند تن از دوستانش راه‌اندازی کرد که جمعاً هفده شماره (از آذر 1330 تا خرداد 1331) به چاپ رسید. بعد از کودتای مرداد 1332 به مدت سه سال در وزارت فرهنگ به شغل معلمی روی آورد و در سال 1335 برای ادامۀ تحصیلات دانشگاهی به آلمان رفت و قبل از ثبت‌نام در دانشگاه، مقدمات آلمانی را در کلاس‌های زبان یاد گرفت. ایشان بهترین سال‌های تحصیل خود را در همین سال‌ها می‌داند که دانشجوی خارجی نزد استاد آلمانی صاحب شخصیت بود. تا سال 1348 در دانشگاه هامبورگ مشغول به تحصیل و تحقیق بوده است که در سال 1347 دکترای تاریخ و شرق‌شناسی را اخذ می‌کند. در سال 1348 به وطن بازمی‌گردد و در به عنوان استاد قراردادی و سرپرست بخش تاریخ دانشکده ادبیات و علوم دانشگاه شیراز به تدریس و پژوهش مشغول می‌شود. در سال 1355 به دانشگاه تهران منتقل می‌شود و از اسفند 1357 تا مهر 1364 مدیریت گروه تاریخ دانشگاه تهران و از 1364 تا 1368 به عنوان رئیس کمیته تخصصی تاریخ با شورای عالی برنامه‌ریزی ستاد انقلاب فرهنگی و همچنین سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) همکاری داشته‌اند.

یکی از مقاله‌هایی که در این کتاب آورده شده اختصاص دارد به زیبایی‌های گیلان در اشعار پاول فلمینگ. پاول فلمینگ شاعر جوان و توانای آلمانی بود که در بین سال‌های 1635 تا 1639 در سفر به روسیه و ایران نامش ثبت شد. فلمینگ در این سفر مجموعا پانزده قطعه شعر سروده است که غالبا بر محور رویدادها و حوادث مهم طول راه کشتی یا محل اقامت در شهرها و آبادی‌ها بوده است. خرمی و سرسبزی خطۀ گیلان همراه با هوای ملایم و معتدل و لطیف «پیله روبار» آن هم در فصل زمستان و ماه ژانویه، برای مسافرین خارجی بسیار فرح‌بخش و نشاط‌انگیز بود؛ به طوری که تا چند ساعت قبل از ورود به منطقۀ گیلان سرمای شدید زمستان را احساس می‌کردند. این خاطرۀ خوش و زیبایی‌های طبیعت گیلان شاعر جوان را به‌حدی تحت تأثیر قرار داد و او را مسحور و مجذوب خود نمود که این سرزمین را تجلی‌گاه جمال خداوندی دانسته است. در این مقاله این شعر با ترجمۀ فارسی آورده شده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌درآمد

اندر فواید تاریخ

کارنامۀ یک همکار فرهنگ‌دوست

ویژگی‌های دکتر عبدالکریم گلشنی به روایت هفته‌نامۀ هفگز

فصل اول: شرح حال (آل دابویه یا بنی دابویه؛ ابن زیات؛ ابن اشعث؛ ابن سکیت؛ ابوطالب؛ ابوالفتح میرزا مؤیدالدوله (د 1330 ق)؛ پادشاه خاتون؛ پولاک، یاکوب ادوراد؛ جمال‌الدین شروانی؛ حاجی خلیفه؛ درگذشت ولفگانگ لنتس؛ دورن، یوهان آلبرشت برنهارد؛ سیبویه و مستشرقین؛ گلستان شیخ سعدی از نظر آدام اولئاریوس؛ گوته و حافظ).

فصل دوم: دربارۀ گیلان (موسی آذرنوش فرزند لایق گیلان؛ از لهجه‌شناسی تا قوم‌شناسی؛ استاد فخرائی مسئول معارف و فرهنگ در تشکیلات سردار جنگل؛ اسناد تازه‌یاب و چاپ‌نشده از نهضت جنگل؛ اولین ایرانگرد آلمانی در گیلان؛ پیشگیری یک فاجعۀ انسانی با فداکاری مردمی؛ تاریخ گیلان؛ به مناسبت جشن فارغ‌التحصیلی کلاس‌های زبان روسی؛ جنگل: بعد از سرنگونی تزارها؛ خانم خسروی (1287 ـ 1381) بانویی با دستان پاک در نهضت پاک؛ دابویه، آل؛ داستان‌های تاتی؛ در راه حفظ فرهنگ گیلکی؛ در سوگ دوست؛ زیبایی‌های گیلان در اشعار پاول فلمینگ؛ زیبایی‌های گیلان در شعر آدام اولئاریوس؛ سخنی دربارۀ کتاب نهضت میرزاکوچک‌خان جنگلی؛ سندی دربارۀ جنبش جنگل؛ شهیدان در خاطرات جاویدان؛ گرانی و کمبود برنج در وقایع شهریور 1320؛ گیلکان و دیلمیان در ارّان؛ گیلکی؛ هفگز؛ نامۀ انتقادی هفگز؛ نظری به انساب خاندان‌های کهن گیلان و مازندران؛ نگاهی به کتابچۀ تسویۀ حقوق؛ هنر افراشته؛ یک سند منتشرنشده دربارۀ دستگیری جنگلی‌ها).

فصل سوم: گوناگون (آثاری از ایرانگردان گیاه‌شناس؛ امتحانات سراسری طلاب؛ اولین نمایشگاه ایران؛ ایرانگردان گمنام (عصر صفوی)؛ تاریخچۀ نظم و نثر فارسی در آلبانی؛ تاریخ طبری ـ ذیل‌ها، ترجمه‌ها، چاپ‌ها؛ تحقیق محقق افشار؛ در جستجوی لوح زرین داریوش؛ طبقات ابن سعد: نخستین ترجمه، تصحیح و چاپ؛ قدیمی‌ترین مورخان شیعه در تحقیقات غرب؛ کارهای علمی با برنامه‌های عملی؛ گزیدۀ دانشنامه‌های اسلامی در قرن چهارم هجری قمری؛ نخستین فرهنگ اردو ـ فارسی ـ ترکی؛ نظرات آیات عظام و مراجع نجف دربارۀ اختلاف تعیین روز عید سعید فطر؛ نقد و معرفی کتاب تقویم التواریخ؛ نگاهی به منابع سفرنامۀ اولئاریوس؛ نمونه‌های بهره‌وری از متون مانوی با دسترسی به منابع ثانوی؛ نهج‌البلاغه در تحقیقات جدید).

منبع : کتابخانه تخصصی ادبیات