عبدالقادر گیلانی

محیی الدین عبدالقادر بن ابی‌صالح موسی بن عبدالله بن یحیی جنگی‌دوست گیلانی در اول ماه رمضان سال 471 هـ.ق در گیلان زاده شد.

شیخ عبدالقادر علوم مقدماتی را نزد ابو ذکریای تبریزی فرا گرفت و در سال 488 هـ.ق وطن خود را به قصد بغداد ترک کرد. ایشان در شهر بغداد نزد اساتید مسلم از جمله ابوبکر محمد بن احمد ابوطالب بن یوسف علوم زمان را فرا گرفت و سپس به حلقه شاگردی علی بن ابی سعد مخزومی عارف بزرگ پیوست و به تکمیل معلومات پرداخت. پس از چندی در مدرسه مخزومیِ،جانشین استاد گردید و به وعظ و ارشاد پرداخت..دیری نگذشت که آوازه زهد و تقوایش به همه جا رسید. مردم از همه نقـاط به زیارتش می‌شتافتند و نصایحش را به جان و دل می‌پذیرفتند. ایستادگی وی در ریاضت تن و خوار داشتن نفس، به استواری کوه طعنه می‌زند. روزۀ چهل روزه می‌گرفت و سال‌ها تن به بستر نمی‌سپرد و راه خواب بر چشم می‌بست.

آثار او غالباً خلاصه و زبدۀ مجالس او را در بر دارد و مشحون از مسائل مربوط به سنت و آداب دینی است:

الف) الفتح الربانی که دربردارندۀ 62 مجلس و مربوط به سال‌های 545 ـ546 است و در بعضی از نسخه­ها به «ستین المجالس» شهرت دارد.

ب) فتوح الغیب که مشتمل بر 78 مجلس است.

ج: الغنیه لطالبی طریق الحق که مجموعه­ای از مواعظ این مواعظ اوست.

در این مجالس گوینده بیشتر همچون یک واعظ جلوه دارد تا یک صوفی و البته به ندرت از اصطلاحات صوفیه بهره می­گیرد.

وی بین سال‌های 560 تا 562 ـ بنابر اختلاف اقوال ـ در بغداد وفات نمود.

خانواده
پدرش سیدموسی جنگی‌دوست، فرزند سید ابی‌عبدالله گیلانی بود. عبدالقادر دخترزادهٔ ابوعبداللَّه صومعه‌ای، از بزرگان مشایخ گیلان و نام مادرش «ام‌الخیرامه الجبار فاطمه» بود. در سی و چند سالگی ازدواج کرد و حدود چهل و نه فرزند از او باقی‌ماند، که بیست و هفت تن پسر و مابقی دختر بودند. بازماندگان نسبی وی نیز پس از فتح بغداد به وسیلهٔ شاه اسماعیل یکم از بین‌النهرین اخراج شدند.