اصطلاحات 1

در این یادداشت سعی شده است اصطلاحاتی که در زبان گیلکی بسیار پرکاربرد است، لیست شود. اگر شما نمونه‌ای دیگر سراغ دارید، آن را ذکر کنید تا این مجموعه تکمیل گردد.

💫اصطلاح ۱ام

🔸دزر وزر گۊدن

💡فارسی معادل: پاره پاره کردن

🔹مثال: سک، تله’ بگیت دزر وزر بؤگۊد (سگ خرۊس رؤ گرفت پاره پاره کرد)

💫اصطلاح ۲ام

🔸سر ٚ کۊلا’ چرخ ئادئان

💡فارسی معادل: یه چشم بهم زدن

🔹مثال: سر ٚ کۊلا’ چرخ ئادی دۊرۊس ئابه (=یه چشم بهم بزنی تمۊم شده)

💫اصطلاح ۳ام

🔸نئدئن ئاگیتن

🔸نئدئه‌بؤر ئاگیتن

💡فارسی معادل: به رۊی خؤد نیاوردن؛ خؤد را به ندیدن زدن

🔹مثال: بئدئه ولی نئدئه‌بؤر ئاگیت (=دید ولی به رۊی خؤدش نیاورد)

💫اصطلاح ۴ام

🔸 نیشنؤوسن ئاگیتن

💡فارسی معادل: خؤد را به نشنیدن زدن

🔹مثال: هرچی بؤگۊت نیشنؤوسن ئاگیتم (=هرچی گفت خؤدم رؤ به نشنیدن

💫اصطلاح ۵ام

🔸دل ٚ دۋ’ درگۊدن

💡فارسی معادل: دق ؤ دلی رؤ خالی کردن

🔹مثال: پارسال خؤ ازا یلاق نیشئیم، ایمسال خأنم بؤشۊم یه ما بئسم می دل ٚ دۋ’ درکۊنم

💫اصطلاح ۶ام

🔸پیش ٚ پا گل زئان

💡فارسی معادل: زمینه رؤ مهیا کردن

🔹مثال: پیش ٚ پا گل بزأم دۊ رۊز دیگر پرتخال ٚ پۊل’ هگیت نصف’ مره هده! أندی ای چند رۊزه این’ مۊچه بزأم

💫اصطلاح ۷ام

🔸بپیسه مؤرغانه گل زئان

🔸کۊلفیس مؤرغؤنه گل زئان

💡فارسی معادل: افتضاح بالا آوردن

💫اصطلاح ۸ام

🔸ویر دئن

🔸واغ ئابؤؤن

💡فارسی معادل: تعجب کردن

💫اصطلاح ۹ام

🔸دۊ پا پیش دؤبؤؤن

💡فارسی معادل: سرتر بۊدن، حرفه‌ای‌تر بۊدن

🔹مثال: فرخان دۊ پا دامؤن’ پیش دره (=فرخان از دامؤن واردتره)

💫اصطلاح ۱۰ام

🔸خۊ جیف دؤگۊدن

💡فارسی معادل: خیلی سرتر بۊدن

🔹مثال: فرخان دامؤن’ خۊ جیف دؤگۊده (=دامؤن پیش فرخان هیچ حرفی واسه گفتن نداره)

💫اصطلاح ۱۱ام

🔸خؤر’ ننئان

🔸ننابؤ نئان

💡فارسی معادل: محل نکردن

🔹مثال: هرچی تأ بۊته تۊ تئبه ننابؤ بنی (=هرچی بهت گفت تؤ بهش اعتنا نکن)

💫اصطلاح ۱۲ام

🔸سپرز’ قؤوت دکتن

💡فارسی معادل: شیر شدن

🔹مثال: خۊ برأر’ بئدئه این ٚ سپرز’ قؤوت دکته

💫اصطلاح ۱۳ام

🔸تسک ٚدل

💡فارسی معادل: کم‌طاقت

🔹مثال: فلانی چندی تسک ٚدله (=فلانی چقد کم‌طاقته)

💫اصطلاح ۱۴ام

🔸یأسه واگۊدن

💡فارسی معادل: دلتنگ شدن

🔹مثال: أمره یأسه واگۊده، کئن هنی تره بئینیم (=مشتاق دیداریم، کی می‌آی ببینیمت؟)

💫اصطلاح ۱۵ام

🔸یأسه بۊردن

💡فارسی معادل: مشتاق شدن

🔹مثال: یأسه بؤبۊردم بۊدؤنم (=مشتاق شدم بدۊنم)

💫اصطلاح ۱۶ام

🔸کئن کئن زئان

💡فارسی معادل: لحظه شماری کردن

🔹مثال: رک‌ریزهٰ‌کان کئن کئن زنن بهار بیه (=بچه مچه‌ها برای اۊمدن بهار لحظه شماری می‌کنن)

💫اصطلاح ۱۷ام

🔸آزار سر همأن

💡فارسی معادل: کفر آدم دراۊمدن

🔹مثال: وختی یئنم ترأنی اۊشان ٚ مۊسؤن گب زنی می آزار سر هنه

💫اصطلاح ۱۸ام

🔸زال شؤؤن

🔸زال ترکسن

💡فارسی معادل: زهر ؤ ترک شدن

🔹مثال: می زال بؤشؤ (=دلم هُری ریخت)

💫اصطلاح ۱۹ام

🔸دل’ سهم دکتن

💡فارسی معادل: ترسیدن

🔹مثال: می دل’ سهم دکته (=ترس برم‌داشته)

💫اصطلاح ۲۰ام

🔸واج همأن

💡فارسی معادل: آماده به‌کار شدن؛ از کسلی دراۊمدن

🔹مثال: می جؤن واج بۊمئه (=بدنم باز شده و از کسلی دراۊمدم)

💫اصطلاح ۲۱ام

🔸یه‌کۊل

💡فارسی معادل: یه‌دنده و لجۊج

🔹مثال: فلانی چندی یه‌کۊله

💫اصطلاح ۲۲ام

🔸جۊت/ جۊد

🔸جۊتکی دکتن

💡فارسی معادل: لکنت زبان داشتن

🔹مثال: فلانی جۊته

💫اصطلاح ۲۳ام

🔸کۊل تۊک

💡فارسی معادل: نؤک‌زبانی حرف زدن

💫اصطلاح ۲۴ام

🔸دسکلا

🔸چاپلا

🔸چیکال

🔸چک

🔸چککه

💡فارسی معادل: کف زدن

🔹مثال: مردۊم أمره چک زنن (=مردم برای ما کف می‌زنن)

💫اصطلاح ۲۵ام

🔸چر ٚ سر نیشتن

🔸چیک ٚ سر نیشتن

🔸چم ٚ سر نیشتن

🔸فک ٚ سر نیشتن

🔸فینگار ٚ سر نیشتن

💡فارسی معادل: در کمین بۊدن

🔹مثال: تی چم ٚ سر نیشتهٰ‌م (=در کمینت هستم)

💫اصطلاح ۲۶ام

🔸مۊرغؤنه همأن

💡فارسی معادل: ذله شدن

🔹مثال: علی دس مۊرغؤنه بۊما بؤ (=از دست علی ذله شده بۊد)

💫اصطلاح ۲۷ام

🔸مرثیه’ وأگیر ندأن

💡فارسی معادل: حرف خریدار نداشتن

🔹مثال: می مرثیه’ کسی وأگیر ندنه (=حرفم خریدار نداره)

💫اصطلاح ۲۸ام

🔸تنگ’ دکشئن

💡فارسی معادل: تحت کنترل گرفتن

🔹مثال: تی وچه تنگ’ دکش

💫اصطلاح ۲۹ام

🔸دیم’ سیا وأسئن

💡فارسی معادل: افترا زدن

🔹مثال: أمی دیم’ سیا وأسئه بؤن خأنیم مردۊم’ شۊرش ٚ ره گۊل بیأریم

💫اصطلاح ۳۰ام

🔸گۊل هوردن

💡فارسی معادل: تهییج کردن؛ تحریک کردن

💫اصطلاح ۳۱ام

🔸معده گۊل گۊدن

💡فارسی معادل: حال بهم خؤردن

🔹مثال: ماست ؤ پیاز’ کسن ٚ همرأ خؤرم می معده گۊل کۊنه

💫اصطلاح ۳۲ام

🔸آمۊ حیدریم هیه دریم

💡تؤضیح: این اصطلاح از نرفتن و ماندن می‌گوید

💫اصطلاح ۳۳ام

🔸گۊل‌باغ دکتن

💡تؤضیح: ای اصطلاح «خؤش اقبالی» وأسر استفاده بۊنه.

🔹مثال: وختی یه نفر یته خۊجیر خانواده همرا وصلت کۊنه، اینی خبری گۊنن: «گۊلباغ دکته!»

💫اصطلاح ۳۴ام

🔸دل شکم زئان

💡تؤضیح: خالی کردن شکم حیوانات

🔹مثال: ماهی’ پۊس بکنده بؤن دل شکم بزأ بؤن خؤنه’ گند ٚ بۊ دپیته بؤ

💫اصطلاح ۳۵ام

🔸پئر وری (مائار وری)

💡فارسی معادل: از سمت پدر (از سمت مادر)

🔹مثال: مصطفی زمانی پئر وری مازندرانی هیسه یؤ مائار وری گیلانی

💫اصطلاح ۳۶ام

🔸کاس

💡تؤضیح: کسی که چشم‌آبی یا چشم‌سبز ببۊن

💫اصطلاح ۳۷ام

🔸چۊم لۊچا

🔸 لۊچان/ لۊچه

💡فارسی معادل: چشم غره

💫اصطلاح ۳۸ام

🔸پیلاچیکال

💡تؤضیح: کسی که دستش به کم نمی‌ره

🔹مثلا: وختی که غذا چاگۊده دره چند مدل غذا چاکۊنه

💫اصطلاح ۳۹ام

🔸خۊ بؤته نؤته’ نۊدؤنم

💡فارسی معادل: حرف دهنش رؤ نمی‌فهمه

💫اصطلاح ۴۰ام

🔸پرازنده نیه

💡فارسی معادل: بصرفه نیست