اصطلاحات 2

در این یادداشت سعی شده است اصطلاحاتی که در زبان گیلکی بسیار پرکاربرد است، لیست شود. اگر شما نمونه‌ای دیگر سراغ دارید، آن را ذکر کنید تا این مجموعه تکمیل گردد.

💫اصطلاح ۴۱ام

🔸بیلی سر’ آو فۊگۊدن

🔸لام ٚ دل’ سنگ توأدأن

🔸دار ٚ سر’ وا گنسن

🔸بؤمۊرده مادیان’ چۊ زأن

🔸مُرده’ لقد زأن

💡تؤضیح: ای اصطلاحان گیلکی مئن اثر ندأشتن ٚ وأسر استفاده بۊنه؛ کاری که طرف ٚ سر تأثیر ندأره؛ وختی که طرف’ دؤنسه نشأنه؛ بیهۊده کار گۊدن

💫اصطلاح ۴۲ام

🔸پلنگ امره سر ئاوؤشتئه

🔸پلنگ امره سر باشته

💡فارسی معادل: خطر از بیخ گۊشمۊن گذشت

💫اصطلاح ۴۳ام

🔸راس ٚ گب (=حرف راست)

🔸دیل ٚ گب (=حرف دل)

🔸کال ٚ گب (=حرف بیهۊده)

🔸سرد ٚ گب (=حرف ناامید کننده)

💫اصطلاح ۴۴ام

🔸لاخؤندسری

🔸لافندسری

🔸رسن‌سری

💡تؤضیح: انعامی که در مؤقع تحویل گرفتن حیوان از نگهدارنده‌ٔ آن به اۊ پرداخت می‌شود؛ دست آخر

💫اصطلاح ۴۵ام

🔸چیک‌سری نیشتن

🔸چۊکۊسری نیشتن

🔸چک چکی هنیشتن

💡فارسی معادل: رۊ پنجه نشستن

💫اصطلاح ۴۶ام

🔸یته خال ٚ سر نیشتن

💡تؤضیح: ای اصطلاح «هم‌فکر، هم‌منافع» بؤؤن ٚ وأسر استفاده بۊنه.

🔹مثال: آمۊ ای مۊضۊع سر یته خال ٚ سر نیشتیم (=ما رۊ این مؤضۊع مؤافق همیم)

💫اصطلاح ۴۷ام

🔸ودد بئؤن/وکتن

🔰 فارسی معادل: مۊی دماغ شدن.

💡تؤضیح: ودد یه جۊر گۊده (غده) نام هیسه.

🔹مثال: وچه ایمسال ودد بؤبه امی واسر

💫اصطلاح ۴۸ام

🔸شکم پیس

💡فارسی معادل: شکمۊ؛ دلگی

💫اصطلاح ۴۹ام

🔸دال’ مؤنسن

💡تؤضیح: ای اصطلاح «فرصت طلبی»یی کنایه هیسه!

🔹مثال: فلان‌کسئه دال’ مؤنه (=فلانکسه خیلی فرصت طلبه)

💫اصطلاح ۵۰ام

🔸کسن ٚ همرأ درشؤؤن

💡تؤضیح: با همدیگه کنار اۊمدن

🔹مثال: ایشان برأر برأرن کسن ٚ همرأ درشۊنن

💫 اصطلاح ۵۱ام

✔️ «غۊ ئاگۊدن»

✔️ «غۊ’ کندن»

🔰 مفهۊم: چیرشی یاتن؛ فائق همأن؛ بیچاره گۊدن

⚡️ جۊمله دل:

🔵 تره غۊ ئاکۊنم :: تی غۊ’ کنم (=تی جی بؤرم.)

🔵 جنگ وکه آمریکا ایران ٚ غۊ’ کنه. (=جنگ بشه آمریکا بر ایران فائق می‌آد.)

💫 اصطلاح ۵۲ام

✔️ «دل’ گیتن»

🔰 معنی: «ایست ٚ قلبی» گۊدن؛ سکته گۊدن

⚡️ جۊمله دل:

🔵 یک‌دریک وچه دل’ بگیت بؤمۊرد (=به‌یکباره بچه سکته کرد مُرد)

🔵 اۊته نؤگۊ وچه دل’ گیره (=اۊنطؤر نگۊ بچه سکته می‌کنه)

💫 اصطلاح ۵۳ام

✔️ «دل ٚ پی’ کندن»

🔰 مفهۊم: خؤش وگیته چی أجی گۊذشتن؛ حرص ؤ طمع’ کنار نئان

⚡️ جۊمله دل:

🔵 خدا بیامرزه تی مائار’! مره گۊت تی دل ٚ پی’ بَکَن (=خدا بیامرزد مادرت را! بهم می‌گفت حرص ؤ طمعت را کنار بگذار)

💫 اصطلاح ۵۴ام

✔️ «کیلیبیج پیته بؤؤن»

✔️ «کۋلیبیج’ پیته واسئن/ زئان»

🔰 مفهۊم: وختی که یکی اۊنی کار زار ببۊن اۊنی خطاب گۊنن تی کیلیبیج پیته هیسه (فارسی معادل: اشهدت خۊنده‌ست)

💫 اصطلاح ۵۵ام

✔️ «پاکال هوا شؤؤن»

🔰 مفهۊم: لگ هوا شؤؤن؛ بد دباختن؛ کیلیبیج پیته بؤن (فارسی معادل: کله پا شدن)

⚡️ جۊمله دل:

🔵 فعلا تاجانئه دره، کئن این ٚ پاکال هوا بؤشۊن خۊدا دؤنه (=فعلا دارد می‌تازد، کِی کله پا شود خدا می‌داند)

💫 اصطلاح ۵۶ام

✔️ «خۊ جیف دؤگۊدن»

🔰 مفهۊم: حریف بؤؤن؛ سر بؤؤن؛ برتری دأشتن

⚡️ جۊمله دل:

🔵 اۊشان تره خۊ جیف دؤکۊنن (=آن‌ها تؤ رؤ تۊ جیب بغلشۊن می‌ذارن [راحت از پسِت بر می‌آن])

💫 اصطلاح ۵۷ام

✔️ «خۊ جؤن’ چیک زئان»

🔰 مفهۊم: فقط خۊ منافع دۊمبال دؤبؤن؛ همیشک خۊ فکر دؤبؤن

⚡️ جۊمله دل:

🔵 ایران ٚ مئن هرکی خۊ جؤن’ چیک زنه (=تۊ ایران هرکی به فکر منافع خؤدشه)

💫 اصطلاح ۵۸ام

✔️ «دۊم’ داز زئان»

🔰 مفهۊم: قطع ٚ ارتباط گۊدن؛ یته رابطه’ خاتمه دئان؛ کنار نئان

⚡️ جۊمله دل:

🔵 صداسیما عادل ٚ دۊم’ داز بزأ (=صداسیما عادل را کنار گذاشت)

💫 اصطلاح ۵۹ام

✔️ «پلا سر سر’ خؤردن»

💡 ای اصطلاح «سختی نئدئن» ٚ وأسر بکار شۊنه! یکی که سختی نئدئه بۊن

🔵 مثال: پلا سر سر’ بۊخؤرده (=گرم ؤ سرد رۊزگار رؤ نچشیده)

💫 اصطلاح ۶۰ام

✔️ «پیراسه مننسن»

🔰 مفهۊم: یکی حؤصله’ ندأشتن؛ یکی همرأ سخت دۊشمند بؤؤن

⚡️ جۊمله دل:

🔵 اۊ وچه’ مۊ پیراسه مننم (=چشم دیدن آن پسر رؤ ندارم)

💫 اصطلاح ۶۱ام

✔️️ «خاش بؤؤن»

✔️️ «خاش’ مؤنسن»

✔️️ «جؤن’ یه میل گۊشت وننه‌بؤؤن/وأنجه‌بؤؤن»

💡 ای اصطلاحان «لر بؤؤن» ٚ ره بکار شۊنه! یکی که خیلی لر (لاغر) ببۊن

⚡️ جۊمله دل:

🔵 فلانی جؤن’ یه میل گۊشت وننه/وأنجه.

💫 اصطلاح ۶۲ام

✔️️️ «گرم ٚ دس» یته کار دیگر’ تۊمان ئاگۊدن

💡 وقتی تازه یته ‌کار’ تۊمان ئاگۊدی ؤ تی جی خأنن دمادم یته کار ٚ دیگر’ انجام بدیی تا کاران فیصله پیدا بؤکۊنن؛ بصطلا گۊنن ایسه که ای کار’ تۊمان ئاگۊدیم «گرم ٚ دس» اۊ یته کار’ أنی تۊمان ئاکۊنیم بیشیم.

💫 اصطلاح ۶۳ام

✔️️ «هیکل’ چاگۊدن»

🔰 مفهۊم: رسیدگی گۊدن؛ یه‌چی’ سر ؤ سامؤن دئان

💡 ای اصطلاح دۊتته جنبه دأره. اینی مثبت ٚ جنبه «رسیدگی» وأسر بکار شۊنه یؤ اینی منفی جنبه «ضربه زئان» ٚ وأسر.

⚡️ مثال:

🔵 تی هیکل’ چاکۊنم (مثبت: =تره رسنم؛ منفی: =اۊ چی که تی حقه تی سر هورم)

💫 اصطلاح ۶۴ام

✔️️ «تا گؤلی چاله خؤردن»

🔰 پۊرخۊری گۊدن؛ تا غۊرت ٚ بۊن خؤردن 

⚡️ جۊمله دل:

🔵 تا گؤلی چاله عرق بۊخؤرده بؤ مستامستی گۊد. (=تا خرخره عرق خؤرده بۊد مستانه رفتار می‌کرد.)

💫 اصطلاح ۶۵ام

✔️️ «تلاگۊره»

🔰 مفهۊم: صبح اول وقت؛ صبح زۊد

⚡️ جۊمله دل:

🔵 مۊ تلاگۊره خاو أجی ورسنم. (=من صبح خرۊس‌خۊن از خواب بلند می‌شم.)

💫 اصطلاح ۶۶ام

✔️️ «پیلاکۊت»

💡 تؤضیح: اۊنکس که هم «رۊ» دأره هم «فضۊل» هیسه. رۊدار. بصلأ گۊنن فلانی چندی پیلاکۊته (=فلانی چقد پُررۊ عه)

💫 اصطلاح ۶۷ام

✔️️ «پیلادل»

💡 تؤضیح: اۊنکس که کاران’ پستر ٚ ره ننه؛ دیر مضطرب بۊنه؛ کار ٚ انجام ٚ ره هیجان ندأره یؤ کاران’ همیشک «باری به‌هرجهت» دؤنه یؤ «احساس ٚ مسئۊلیت» وره ناراحت نؤکۊنه. بصلأ گۊنن فلانی پیلادله (=فلانی دل گنده‌ست)



.

💫 اصطلاح ۶۸ام

✔️️ «گۊت‌واگۊ»

🔰 مفهۊم: گفتگۊ؛ کسن ٚ همرأ گب زئان




💫 اصطلاح ۶۹ام

✔️️ «سیاپیته»

💡 معنی: سیاسۊخته؛ سیا پۊست




💫 اصطلاح ۷۰ام

✔️️ «عراقات»

💡 در گیلان ؤ مازندران به جنۊب رشته کۊه‌های البرز که خارج از محدۊدهٔ دیلمستان و تبرستان است، «عراق/عراقات» می‌گۊیند. محصۊلات ؤ منسۊبات آن ناحیه را نیز با همین نام می‌شناسند؛ مانند عراقی مال، عراقی انجیل




یک پاسخ ارائه کنید