منطقه باستانی قلعه کوتی
در فاصله ۷۰۰ متری شمال روستای کوه پس و ۶ کیلومتری شرق دیلمان ،تپه هایی به صورت خاک ریز های دستی که دارای ویرانه هایی از گورستان مربوط به عصر آهن و بقایایی از دیوار های قلعه ی مر بوط به دوره ساسانی است دیده می شود این مجموعه در بین مردم منطقه معروف به قلاکوتی های کوه پس است .
راه دسترسی به آن از جاده سیاهکل به اسپیلی است .بعد از اسپیلی باید مسافتی حدود ۴ کیلو متری را به سمت شرق طی کرد تا به ابتدای روستای کوه پس رسید و سپس وارد اراضی گندم و جوی روستا شد . بعد از آن باید مسیری ۷۰۰ متری را طی کرد تا به قلا کوتی های کوه پس رسید .
محوطه‌های تاریخی دیلمان: حدود سال ۱۹۶۵ تا ۱۹۷۱ میلادی، هیأتی ژاپنی در منطقه دیلمان به حفّاری پرداخت و در حسنی محلّه، قلعه کوتی، نوروز محلّه، لسلوکان (رسول‌خان) و تپه خرم‌رود کاوش‌هایی انجام داد. در گزارش حفریات هیأت باستان‌شناسی ژاپنی آمده است که در ناحیه دیلمان میان کوه‌های البرز، آن‌جا که رودخانه پْل رود جریان دارد، دهکده‌های کوچکی چون دیلمان، دیارجان و امام، جای گرفته‌اند. این ناحیه، حوزه آب‌گیری میان کوهستان است. سیمای طبیعت آن، زیبا با موقعیت سوق‌الجیشی و نیز مهد حکومت سلسله آل بویه بود. آثار به‌جای‌مانده دوره برنز و آهن در تمام این ناحیه پراکنده است. در این حفریات، آثار زیادی از جنس مفرغ، سفال، اشیای زینتی و ظروف شیشه‌ای کشف شد و نتایج این کاوش‌ها در کتاب چهار جلدی « دیلمان »، به زبان انگلیسی و ژاپنی در سال‌های ۱۹۶۵ تا ۱۹۷۱ توسط دانشگاه توکیو منتشر گردید.
از مهم‌ّترین این آثار که توجه بسیاری را برانگیخت، آثار و ظروف شیشه‌ای مربوط به عصر پارت و ساسانی است. کاوشگران ژاپنی معتقدند کشف این آثار مؤید این نکته است که زادگاه اشیایی که در ژاپن کشف شده‌اند، فلات ایران بوده است. « فوکایی » ارتباطات فرهنگی و مبادلات بازرگانی بین ژاپن و ایران در عصر پارت و ساسانی را مطرح نموده و معتقد است، بسیاری از پیاله‌های شیشه‌ای مدور که در گیلان یافت شده، پاسخگوی سئوالاتی چون محلّ ساخت پیاله شیشه‌ای آرامگاه امپراطور آنکان و مشابه دیگر اشیای مهم مکشوفه در ژاپن نیز هست؛ مثل تکّه‌های پیاله شیشه‌ای تراش برجسته که سال ۱۹۵۳ در جزیره « آکینوشیما » یافت شد، یا پیاله‌ای شیشه‌ای با تراش‌های مدور که در سال ۱۹۶۳ از مقابر « کاشیوابارا » در « نارا » (قرن پنجم میلادی) به‌دست آمده است. در سال ۱۳۴۰ شمسی، هیأتی به سرپرستی محسن مقدِم، سال ۱۳۴۴ و سال‌های بعد به سرپرستی علی حاکمی، سال ۱۳۵۳ به سرپرستی سیدمحمود موسوی و سال ۵-۱۳۷۴ به سرپرستی رضا صدرکبیر در گیلان، حفّاری و آثار ارزشمندی را از خاک به دل موزه‌ها سپردند.
