پل انبوه

این پل در کناره دهکده «پل انبوه» – از توابع رودبار – بر روی رودخانه شاهرود و در مسیر قدیمی و کاروان رو قزوین به دیلمان واقع گردیده و احتمالاً از ساخته های شاه عباس اول صفوی است.

پل انبوه یکی از زیباترین ، مستحکم ترین و در عین حال فنی ترین پل های تاریخی ایران به شمار می آید که در عرض تنگه ای ، تنها با یک دهانه عریض و مرتفع ساخته شده است. در اینجا ظاهراً عرض کم و ارتفاع زیاد تنگه ، به همراه شدت نسبتاً زیاد جریان رودخانه ، مانع ساخت پلی با چند دهانه بوده است. پل انبوه در جهت تقریباً شمالی – جنوبی و عمود بر جریان رودخانه به طول حود 60 متر ساخته شده است. عرض رویه پل بدون احتساب جان پناه ها ، حدود 7 متر است. انتهای جنوبی پل بر روی کناره صخره ای و مرتفع رودخانه قرار گرفته است. کناره دیگر رودخانه رسوبی و شیب دار است ، بر همین اساس انتهای شمالی پل برای رسیدن به سطح اصلی جاده ادامه یافته است. پل دارای طاقی جناغی به عرض 80/21 (در قسمت پاکا) و ارتفاع 40/16 متر است که ضخامت آن از پایین به بالا کاسته می شود تا اینکه در قسمت تیزه به 30/1 متر می رسد. فاصله بین دو پایه طاق 30/20 و ارتفاع کلی پل از سطح معمولی آب ، 60/18 متر است. سطح گذر پل از بالای تیزه طاق به طرفین شیب دار است.

ادامه این سطح و محور طولی پل در کناره رودخانه ، برای اتصال به جاده انحنا یافته است. برای ساخت طاق و بدنه پل از آجرهایی به ابعاد 5×24×24 سانتیمتر استفاده شده است. برای حراست پایه ها و شالوده پل انبوه ، در کناره های رودخانه و در محل برپایی پل ، دیواره های (سیل برگردان) مستحکمی احداث شده است. دیواره جنوبی به جهت صخره ای بودن کناره کوتاه و به طول حدود 23 متر است ؛ اما دیواره شمالی به جهت رسوبی و شیب دار بودن کناره شمالی رودخانه ، بلند و به طول 50 متر است. پایه های پل به ارتفاع حدود 30/2 متر با لاشه سنگ و ملات ساروج ساخته شده و سپس روی ان طاق و بدنه اصلی پل با آجرهایی به ابعاد 5/4×24×24 سانتیمتر و ملات گچ بالا آمده است. در جانب شمال غربی پایه شمالی پل و در جهت عکس جریان آب ، پشت بند یا موج شکنی تعبیه کرده اند که فشار وارد از طرف جریان شدید آب را بر پایه مهار کرده ، آب را به سمت دهانه هدایت می کند. این پشت بند تا نزدیکی سطح پل بالا آمده است. برای سبک کردن بار پایه ها ، صرفه جویی در مصالح و تدارک فضاهای مورد نیاز ، در بالای پایه ها اتاق های طاقداری تعبیه شده است. برای رسیدن به اتاق شمالی ، با شش پله کوتاه از سطح گذر پل پایین رفته به ایوان می رسیم که روی آن در بدنه شرقی پل است.

این ایوان با دری به اتاق و از اتاق با در دیگری به ایوان غربی راه پیدا می کند. اتاق مذکور 5 متر طول و 3 متر عرض دارد و در ضلع جنوبی دارای صفه ای به طول و عرض 1×8/1 متر و در طرفین آن دو طاقچه است. در ضلع شمالی اتاق نیز 3 طاقچه دیگر تعبیه شده است. ایوان شرقی و غربی به طول 3 و عرض 33/1 متر ، در طرف رودخانه دارای جان پناه است. در پایه جانب جنوبی پل نیز اتاق دیگری به طول و عرض 3×40/6 متر تعبیه کرده اند. به نظر می رسد که این اتاق ها مورد استفاده مسافران و نیز پل بانان قرار می گرفته است. نوشته‌های تاریخی نی حاکی از این است که اتاق ها و دهانه های کوچک زیر سطح پل ها ، به عنوان مسافرخانه و اطراق گاه مورد استفاده کاروانیان قرار می گرفته است. تمام طاق های پل با قوس جناغی اجرا شده اند. علاوه بر اتاق ها و ایوان های مذکور ، برای کاهش وزن پل و فشار وارد بر پایه ، فضاهایی توخالی در زیر سطح پل تعبیه شده است. چنین شیوه ای در پل دختر میانه – از دوره تیموری – و پل های دیگری نیز استفاده شده است. سطح گذر پل سنگ فرش شده و جان پناه های طرفین آن حدود یک متر ارتفاع دارد. در زیر سطح دنباله پل در ساحل شمالی ، دهانه کوچکی به عرض و ارتفاع 50/1×30/1 متر تعبیه کرده اند که ظاهراً آب باران را هدایت می کرده است. در اطراف پل ، آثار بناهای قدیمی دیگری مشهود است ؛ از جمله در سمت شمالی آن ، آثاری منسوب به کاروانسرا و در مزارع پایین دست ، آثار و بقایای کوره های پخت آجر ، گچ و آهک که احتمالاً برای تهیه مصالح پل مورد استفاده بوده اند. در این محل همچنین بقایای قلعه ، سفالینه و گذرگاه های مربوط به پیش از اسلام شناسایی شده و به نظر می رسد که پل انبوه بر جای پل قدیمی تری ساخته شده باشد.