قوم دربیک
دربیک‌ها (دروپیک = دربیکه) از جمله دیگر اقوام قدیمی‌اند که از آنان به عنوان ساکنان اولیه‌ی گیلان یاد می‌گردد در منابع و مدارک تاریخی نشانه‌های چندانی از این قوم وجود ندارد. در نوشته‌های مورخان و جغرافی‌دانان عهد قدیم، دربیک‌ها تیره‌ای از سکاییان معرفی شده‌اند که سکونتگاه‌شان در حوالی دریای کاسپی بوده است.
استفانوس بیزانتوس به نقل از بطلمیوس نوشته است سرزمین دربیک‌ها کنار دریای خزر بوده است. براساس گزارش هرودوت از جمله قبایلی که کوروش به دور خود جمع کرد قبایل دان (دها) که در خاور دریای کاسپی می زیستند – مارد، ساگاریت‌ها و دروبیک‌ها بودند. استرابون نوشته است:
«تاپوری‌ها مابین حوزه دربیک‌ها و حوزه هیرکانی ها سکنا داشتند. (سرتیپ پور ۱۳۷۰ ص ۲۰۵) این گواهی‌ها نشان می‌دهد که دربیک‌ها در حوزه ی جنوبی دریای کاسپی و در کنار اقوامی چون دانها، هیرکانی‌ها، تپوری‌ها و ماردها می زیستند.
برخی از محققان از آن جا که نام کوه درفک یا دلفک که از بلندترین کوه‌های گیلان به شمار می‌رود و در جانب خاوری سپیدرود جای دارد . یاد آور نام قوم دربیک است، بر این باورند که این قوم در اطراف کوه درفک می زیسته اند. چنان که می‌بینیم استرابون هنگامی که می خواهد محل سکونت قوم تاپیر، تپوری (تبری) را که در مازندران کنونی می‌زیستند – مشخص کند می نویسد که آنها در سرزمینی بین هیرکانی (گرگان) امروزی و دربیک می‌زییند شاید روزگاری بخشی از گیلان که مجاور مازندران است، به نام «دربیک» خوانده می‌شد در حالی که آن نام امروزه تنها بر کوهی از کوهستان‌های جنوب گیلان اطلاق می‌شود؛ همان طور که روزگاری گستره‌ی بزرگی از شمال ایران – از جمله تمامی گیلان کنونی – دیلمان خوانده می‌شد، امّا این نام امروزه تنها بر محدوده‌ی کوچکی از جنوب شهرستان سیاهکل دلالت دارد
مورّخان دنیای باستان چون کتزیاس در شرح کشور گشایی‌های کوروش از جنگ‌هایی سخن به میان آورده‌اند که میان کوروش و دربیک‌ها در شمال ایران روی داده است بر پایه این گزارش‌ها آماریوس شاه در بیک‌ها با کوروش جنگید و در ابتدا پیروزی‌هایی به دست آورد اما سرانجام کوروش به یاری تیره ای از سکاها بر او چیره شد و فرمانروایی دربیک‌ها را به اسپیتاس داد. بر اساس نوشته‌های نویسندگان عصر باستان چون هرودوت کتزیاس و استرابون می‌توان گفت که هم زمان با آمدن آریاییان به فلات ایران و تشکیل شاهنشاهی هخامنشی دربیک‌ها در کوهستان‌های جنوب گیلان و در مجاورت اقوام تپوری و آماردی می زیستند در کتاب عصر اوستا، در بیک‌ها قومی ایرانی معرفی شده‌اند. هم چنین در این کتاب آمده است این قوم که در منابع اوستایی از تاخت و تاز آنان بدون ذکر نامشان سخن به میان آمده است – زمین را همچون خدا می پرستیدند و از قربانی نمودن و خوردن حیوانات ماده خودداری می‌کردند و پیرمردانی را که بیش از هفتاد سال داشتند می‌کشتند و می‌خوردند و زنان مسن را آویزان می‌کردند و آتش می‌زدند (اشپیگل: ۱۳۴۲، ص ۷۵)
دربیکی ها در شاهنشاهی هخامنشی
دانشنامه ایرانیکا
به نقل از دانشنامه ایرانیکا دربیک‌ها یکی از اقوامی بودند که در دوره هخامنشیان منطقهٔ هیرکانیا را تحت فشار قرار می‌دادند. اراتوستن آنها را در منطقه خشک شمال اترک قرار داد. ظاهراً تعداد زیادی از دربیک‌ها باید قلمرویی از ساحل دریای خزر تا آمودریا (اکسوس) که توسط داهه اشغال شده‌است، در اختیار داشته باشند. به گفته پلینی دربیک‌ها در کنار آمودریا (اکسوس) نشیمن دارند و استفانوس بیزانتیوس دربیک‌ها را تا هند و باکتریا گسترش می‌دهد. در روایت کتزیاس، این آخرین نبرد کوروش علیه دربیک‌ها انجام گرفت. وی با پیروزی (به کمک ساکاها) یک ساتراپ به دربیک‌ها اختصاص داد. حرکت برخی دربیکی‌ها به سمت جنوب غربی در امتداد ساحل خزر از کنار هیرکانی به مرکز مازندران ادامه پیدا کرد. به گزارش کوینت کورس این دربیکی‌ها با چهل هزار نیرو بیشترین شمار نیروها را در نبرد گوگمل در بین سایر اقوام ساحل خزر داشتند. برخی دیگر از دربیکی‌ها به سمت جنوب شرقی به مارگیانا راه پیدا کردند
منبع: تاریخ گیلان پیش از اسلام-قربان فاخته
