محلات اولیه و اصلی رشت
کلانشهررشت در دوره قاجار وپیش از آن از چند محله اصلی وبزرگ و چند محله فرعی وکوچک با کوی و گذر تشکیل می‌شد که عبارت بودند از:
۱- استادسرا: شامل ناحیه صالح آباد وبیجارکن می‌شد.
۲- بازار:شامل میدان‌های بزرگ و کوچک و کاروانسراهای متعدد سنتی و ناحیه آفخرا(آقا فخرا)و جیرکوچه (زیرکوچه) یاحسن آباد و نیز چلاخانه (چله خانه) بود. خانه حاج آقا میر بحرالعلوم نماینده رشت در دوره نخست مجلس شورای ملی در این محل قرار داشت.
۳- صیقلان:شامل ناحیه صیقلان و سرخه بنده (سرخ بنده) بود. در دوره قاجار خانه‌های خاندان معروف تحویلداری در این محل واقع بود.
۴- خمیران : شامل ناحیه شیخ زاهد ومیان تکیه بود.
۵- خمیران کیاب: شامل ناحیه خمیران کیاب و آقا سید ابوالقاسم و بالا محله بود.
۶- کیاب: شامل ناحیه کیاب، چمارسرا، کرف آباد، سبزه میدان و بیستون می‌شد و در دوره قاجار ادارات دولتی نظیر دارالحکومه، توپخانه و تلگرافخانه و نیز خانه‌های تعدادی از اعیان و تجار معتبر در این محله واقع بود. از جمله خانه‌های طایفه حاج محمد خان فومنی، اولاد میرزا عبدالوهاب مستوفی، محمدحسن میرزا قاجار (معروف به شازده رشتی)،حاجی داود ارباب و کنسول انگلیس در رشت.
۷- خمیران زاهدان: اصلی‌ترین محله رشت بود و شامل حاجی آباد، بادی الله (بدیع الله)،ساغری سازان، دانشسرا، خواهر امام،سوخته تکیه، سومابیجار (صومعه بیجار)،زرجوب، یهودی تپه، کرد محله، جیرباغ، باغ شاه و نصیرآباد می‌شد و در دوره قاجار مقرکارگزاری گیلان (نمایندگی وزارت خارجه در گیلان) در همین محله و در جایی که قرق کارگزاری خوانده می‌شد واقع بود و بسیاری از اعیان و سرشناسان شهر در این محل ساکن بودند.
عکس‌های باورنکردنی از «رشت» در زمان قاجار
در اینجا چند عکس رنگی شده مربوط به دوران قاجار را ملاحظه می‌کنید که تصویری زیبا از منظره‌های شهر رشت و اطراف آن را نشان می‌دهند.
این عکس‌ها را آنتوان سوروگین، عکاس دوران قاجار در سفر به شمال ایران تهیه کرده است. تاریخ دقیق عکس‌ها مشخص نیست اما با توجه به زمان ۵۰ سالۀ حضور سوروگین در ایران، قدمت آن‌ها را بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ سال می‌توان تخمین زد.
در بین این عکس‌ها تصویری از مسجد جامع رشت را می‌بینیم؛ مسجدی که به احتمال زیاد بنای اولیۀ آن به دوران زندیه برمی‌گردد. یک عکس دیگر تصویری از بازار رشت و بازاریانی را نشان می‌دهد که رو به روی مغازه‌هایشان نشسته‌اند. تصاویری از پل‌ها و مزارع رشت نیز در میان این عکس‌ها به چشم می‌خورند.
