محمد حسن پاپروسی (آذری کسمایی)

معرفی یاران نهضت جنگل
دکتر فریدون شایسته

محمد حسن پاپروسی (آذری کسمایی)

وی کسی است که به عنوان خواهرزاده حاج احمدکسمایی، مرد شماره ۲ نهضت جنگل، در آن نهضت فعالیت داشت.
قتل مفاخرالملک،والی گیلان،که به قصد سرکوب نهضت جنگل،عازم کسما شده بود،به اونسبت داده شده است.
محمد حسن،به عنوان یک بازرگان در کسما حجره داشت و به کار معامله برنج و توتون اشتغال داشت. وی با خرید برنج و توتون مردم کشاورز این منطقه،محصولات زراعی را برای فروش به شهرستان بندر انزلی حمل می‌کرد وعواید آن را صرف خرید کالاهای روسی،ازجمله پارچه و آفتاب لگن می‌کرد و در حوزه فعالیت تجاری خویش در کسما و اطراف،به فروش می‌رساند.
پاپروسی به دعوت دایی خود حاج احمد کسمایی به نهضت جنگل پیوست و در خاطراتی که از نهضت جنگل بازگو کرده است،گفته است که:
از طرف میرزا کوچک،به همراه عده ای برای کسب و وصول اعانه به ماموریت در پونل رفت تا مبلغی را که رهبران نهضت جنگل،ازسردار مقتدرتالشی(ضرغام السلطنه)،مطالبه کرده بودند دریافت کند. در جنگ و درگیری که بین ماموران نهضت جنگل و عوامل ضرغام السلطنه، روی داد،او با ۴ گلوله که به ران پای راست،کف دست چپ و بازوهای او اصابت کرده بود،مجروح شد.وی با این وضعیت نامناسب، موفق به دستگیری ضرغام السلطنه،و تحویل او به جنگلی‌ها،درگوراب زرمیخ شد.
ضرغام السلطنه، پس از پرداخت ۲۵ هزار تومان به سران جنگل،آزاد شده و قرار شد پس از بازگشت به حوزه محل سکونت خویش از پرداخت اعانه به نهضت جنگل،خودداری نورزد.
پاپروسی در درگیری جنگلی‌ها با قوای روسیه و انگلیس درتولمات و منجیل شرکت داشت.تعداد سپاه جنگل را در ماموریت منجیل که می‌بایستی مانع پیشرو ی سپاه تحت رهبری ژنرال دنسترویل انگلیسی شوند،۱۰۰۵نفر دانسته،که ۳۶۵نفر ازآنان،به سبب استفاده دشمن از توپخانه به شهادت رسیدند.
او افزوده است که پس از واقعه نبرد منجیل، جوانان زیادی از کسما شهید شدند که بر سر درب منازل آنان،پرچم های سیاه،آویزان کرده بودند.
پابروسی،مسئولیت قتل مفاکرالملک را به عهده گرفته و اذعان داشته است که وی پس از عدم موافقت با اخذ رشوه پیشنهادی از سوی مفاخر و رویارویی با توهین و ناسزاهای وی در حالی که او اسیر و دربند بود،او را از پای درآورده است.
به گفته پاپروسی،قتل مفاخرالملک در کسما، موجب بمباران کسما از سوی قوای انگلیس شد و هواپیماهای انگلیسی با سه راکت،کسما را محل هجوم هوایی خود قرار دادند.
پس از خاتمه نهضت جنگل ،محمدحسین آیرم وسپس فضل الله زاهدی،مدتی او را در روستای ذیده شهرستان فومن،در حبس و شکنجه قرار دادند و در همین دوران حبس بود که به او خبر دادند که عوامل حکومت مرکزی عمارت متعلق به وی را در بندر انزلی طعمه حریق ساخته اند،او پس از آزادی،با سرمایه‌ای که هنوز در دست داشت،به خرید یک دستگاه ماشین خشک کننده توتون پرداخت و از این راه امرارمعاش می‌کرد.
پاپروسی، ابراهیم ندامانی راعامل قتل معین الرعا معرفی می‌کند که در روستای کلسر،به اشاره فضل الله زاهدی،این ترور صورت گرفت. این در حالی است، که شاپور آلیانی،نوه دختری معین الرعایا، با متهم ساختن زاهدی به تحریک ابراهیم ندامانی و چند تن ازبستگانش،محل قتل پدربزرگش را،دهنه سر روستای نرگستان،که در فاصله نزدیکی با روستای کلسر قرار دارد،عنوان کرده است.
محمد حسن پاپروسی،در حالی که ۵۶ سال سن داشت در سال ۱۳۲۶ خورشیدی در کسما درگذشت و او را در صحن بقعه متبرکه کسما،به خاک سپردند.حکومت وقت،اجازه نامگذاری اسامی افراد نهضت برروی سنگ گورشان، را نداد.
از پاپروسی،۶ فرزندکه ۳فرزند دختر و۳فرزند پسربود،باقی ماند،که فرزندانش،نام خانوادگی آذری کسمایی را،برای خود انتخاب کردند.

(مصاحبه با زنده نام احمدعلی آذری کسمایی،فرزند ارشد پاپروسی،متولد ۱۳۰۰خورشیدی به تاریخ ۱۴فروردین ۱۳۸۴خورشیدی)