منطقه حفاظت شده گشت رودخان و سیاه‌ مزگی

این منطقه در سال 1378 حفاظت شده اغلام شد منطقه ای است کوهستانی با رودهای فراوان واقع در استان گیلان دارای اقلیم مرطوب و خیلی مرطوب معتدل است

.وجود یک نیمرخ کامل از جنگلهای کم نظیر هیرکانی از جلگه تا مراتع ییلاقی از ویژگیهای منطقه به شمار می رود .مرال شوکا ،پلنگ،خرس قهوه ای ،گراز ،شغال ،روباه معمولی،گربه جنگلی،سیاه گوش،تشی ،گورکن،قرقاول و آبیا گونه های جانوری مهم منطقه را تشکیل می دهد.وجود تنوع زیستی بالا و اثر باستانی قلعه رود خان زمینه پژوهشی و گردشگری را در منطقه فراهم ساخته است.

این منطقه با وسعت 44/39514 هکتار در شهرستانهای فومن ، شفت و بخش کوچکی از آن نیز در محدوده شهرستان رودبار در مختصات چغرافیایی طول شرقی E492018 E490308 و عرض شمالی N371149 N365602 واقع شده است . این منطقه در تاریخ 15/10/1378 مورد حفاظت قرار گرفت .این منطقه دارای جهات اربعه ذیل میباشد :

شمالا: از امامزاده سید حمزه به سمت شرق به کوه سیاه بیل-فوشه-مته خانی-ملک سربه خان علی کده و از این نقطه به کوه مزدچال سپس در امتداد خط الراس بسمت شمال به قله کوه قله نه تا قله کوه شفت و از آنجا به شالما.
شرقا: از شالما بعد از عبور از رودخانه سیاه مزگی بسمت جنوب به سفید مزگی و سوته و از سوته به امام زاده اسحاق -بیجارسر -کوه سیاه گه تا قله با ارتفاع 1622 متر تا خرکش .
جنوبا : از خرکش بسمت غرب بعد از عبور از ییلاق کیادل -کلمستان به قله کوه گرداب.
غربا: از قله کوه گرداب بسمت شمال در امتداد جاده مالرو به قله کوه چلواوی و از آنجا در همان امتداد به قله کوه فشم و عزیز خانی . از این نقطه در امتداد جاده مالرو به گردنه دزدین سپس به گردنه گیلی بلنگا و از آنجا به قله کوه گیلی بلنگا و بعد از عبور ازگردنه ریزاب دارسر به قله کوه گرداب و از آنجا در جهت شمال غربی به یونس و از این نقطه در امتداد خط الراس کوه قلعه کوله به رنگ بژه و از آنجا بعد از عبور از کوه دیده بان گاه تا امامزاده سید حمزه .

حداقل ارتفاع منطقه از سطح دریا 500 متر و حداکثر ارتفاع آن از سطح دریا به 2500 متر می رسد . منطقه مورد نظر سه قسمت جلگه ، کوهپایه و کوهستان را شامل می شود . در قسمت جلگه برنجکاری و صیفی کاری رایج بوده و در قسمت کوهپایه ای آن باغات چای به چشم می خورد . قسمتی از کوهپایه و منطقه کوهستانی دارای پوشش جنگلی است که بعلت وجود آبادیهای متعدد و رواج دامداری و برداشت. بیرویه چوب قسمت اعظم آن بصورت مخروبه و نیمه مخروبه بوده و فقط حدود یک پنجم از وسعت منطقه دارای پوشش جنگلی بکر و دست نخورده است . البته محدوده مورد نظر دارای چشم اندازهای طبیعی زیبا اعم از دره های عمیق و آبشار و رودهای متعدد آثار باستانی است .

در یک مقطع عرضی تیپهای جنگلی و گونه های آن برحسب ارتفاع در این منطقه بقرار ذیل می باشد . تیپ های جنگلی ارتفاعات پائین : تیپ بلوطستان با گونه بلوط از 500 متری تا 900 متری ادامه داشته و کنار این گونه اصلی گونه های دیگری نیز همچون نمدار ، لیلکی ، خرمندی ، پلت ، شیردار ، انجیلی ، زبان گنجشک ، اوجا ، گلابی وحشی همراه هستند . گیاهان درختچه ای مانندازملک و داردوست در این کمربند فراوان است . تیپ های جنلگی میان بند : این تیپ ها که در ارتفاع 900 تا 1200 متری از سطح دریا گسترش دارند عبارتند از : ممرز ، راش ، راشستان ، ممرزستان ، این تیپ ها همراه با گونه های ملج ، انجیلی ، نمدار ، پلت ، شیردار و ون آمیخته هستند . نمونه کامل این تیپ در ارتفاعات بالای قلعه رودخان و گشت رودخان و در محدوده خرفه پشته قابل تشخیص است .

تیپ های جنگلی مناطق مرتفع : مناطق مرتفع یعنی ارتفاعات 1200 تا 1800 متری که به سبب دارابودن شرایط مناسب آب و هوا ، خاک ، رویشگاه اصلی گونه راش است . گونه های همراه راش عبارتند از : ممرز ، ملج ، توسکای ییلاقی ، افرا و شیردار . تیپ های فوقانی و حد نهایی جنگل : در ارتفاعات بالاتر از 1800 متر ، درختانی که در این منطقه پراکنده اند ، دارای ارتفاع کم و ساقه ای کج و معوج و تاجهای چنگالی بوده و چوبشان فاقد ارزش صنعتی است . در این ارتفاعات گونه راش به ندرت دیده می شود و درختان منطقه عبارتند از نوعی ممرز بنام لوریا کچف که گاه همراه با گونه ای بلوط بنام اوری است و جامعه کچف – اورستان را بوجود آورده است .البته این تیپ به علت وجود دامداران و استفاده دامی آنها از چوب و هیزم بشدت آسیب دیده است . از جمله مهمترین حیات وحش منطقه می توان به خرس ، پلنگ ، مرال ، شوکا ، گرگ ، سیاه گوش ، گربه جنگلی ، شنگ ، تشی ، گورکن ، گراز ، سنجاب ، قرقاول ، ابیاء ، قزل آلا را اشاره نمود .