بررسی وضع و موقع کادوس در زمان اشکانیان

نژاد و سرزمین پارت و سلسله اشکانی
بررسی وضع و موقع کادوس( تالشان باستان) در زمان اشکانیان

سرزمین کادوس(تالشان باستان)، واقع در شرق ماد آتروپاتکان (آذربایگان) که امواج دریا دایماً به سینه ساحل آن می کوبد، با آن جنگل های انبوه و سرسبز و دره ها و گذرگاه های کوهستانی صعب العبور، با مردم جنگ جوی آن، بعداز هخامنشیان هم چنان نفوذناپذیر باقی می ماند، همان طور که سابقاً نیزاشاره شد در اوایل قرن ششم ق.م در جنگ بین هوخشتره پادشاه ماد با سکاها، کادوس ها(تالشان باستان) با سکاها یعنی همسایگان شمالی خودهمکاری می کردند،
به نظرمی رسد در حمله و هجوم “آلان ها” به آذربایگان، تالش ها اگر بی طرف نمانده باشند، حتما به نفع هم نژادان خود آلان ها که: ” باید آن هارا از آریان های ایرانی دانست.” وارد عمل شده اند‌. نویسنده ی تاریخ ارمنستان، آلبان هارا همان آلان هامی داند و حدود آلبانیا را شادروان استاد عنایت الله رضا به نقل از استرابون چنین آورده:
” آلبانیا سرزمینی است که از جنوب رشته کوه های قفقاز تارود کر و از خزر دریای خزر تا رود آلاران امتداد دارد و از جنوب به سرزمین ماد آتروپاتن محدود می شود.”
حال که به نام آلان ها برخوردیم به جاست در مورد آن ها به توضیحات شادروان عنایت الله رضا توجه کنیم که می نویسد:” گروهی از پژوهندگان معاصر نیز اران و آلان را یکی پنداشته اند. نگارنده خود نیز زمانی گرفتار این پندار و ابهام بود، ازاین رو جا دارد اندکی به این نکته اشاره و تاسرحد امکان رفع ابهام شود.”
همو با اشاره به نظر شادروان کسروی، مبنی بر این که مردم آران از اقوام ایرانی هستند، می نویسد:” استاد بارتولد، اران و آلان را از یکدیگر جدا دانسته است. وی آلان ها را از نژاد ایرانی و آران ها را به پیروی از نظریه آکادمیسین” مارّ” دانش مند زبان شناس بزرگ روسیه از اقوام یافثی شمرده است.”بعد، از قول بارتولد ادامه می دهد:” رود ارس که اکنون آدربایجان ایران را از قفقاز جدا می کند در روزگاری کهن مرز قومی و نژادی قاطعی میان سرزمین ایرانی ماد و سرزمین آلبانیا به شمار می رفت.” سرانجام در مورد آلان ها استاد بارتولد می نویسد:” آلان ها از اقوام ایرانی زبان هستند.”

بعید به نظر می رسد تالشان با آن روحیه جنگ جو و مستقلی گه در آن ها سراغ داریم، در تبعیت خود از ماد آتروپاتن و پادشاهان باقی مانده باشند. آن ها ضمن یاری و کمک به پادشاهان ماد کوچک گاه گاه در پیکارهای محلی نیز شرکت می کردند و مطابق روال همیشگی خود، با همسایگان خویش روابط دوستانه داشته اند.
بنابراین وضع و موقعیت کادوسیان( تالشان باستان) در دوره ی اشکانیان تغییری نکرد و هم چنان به صورت امیر نشین های محلی نیرومند باقی مانده، امورات شان نیز با دامداری و زندگی ایلی، گاه با مزدوری سپاه و زیر فرمان امرای مستقل آن اداره می شد. ظاهراً هم عضو اتحادیه محلی که شامل همسایگان ازجمله ماد آتروپاتن است؛ باقی ماندند.
آلفرد فن گوتشمید، به استناد روایت پلوتارک در شرح حال پومپه می نویسد:” شاهدی از چنین موردی در سال65 ق.م به دست داریم و گویا گیل ها و کادوسی ها درست مانند اواخر هخامنشیان و اوایل ساسانیان تحت فرمان امرای کوه نشین محلی بوده اند، این نشانه خوبی از استحکام و دوام مملکتی است که مهرداد پایه گذار آن بود. پارتی ها توانستند این نواحی را که به زحمت بدان راه می توان یافت مطیع و منقاد سازند و چنین کار مهمی تنها از عهده حکومت های معدود و توانایی در تاریخ ایران برآمده است.”
برای روشن ساختن تاریخ و موقعیت تالش در این زمان ناگزیرین تحولاتی را که در سرزمین ماد آتروپاتن (آذربایگان) صورت گرفته، مورد توجه قرار دهیم، زیرا سرزمین کادوس هم چون حال از جانب غرب با مملکت ماد کوچک یعنی آذربایگان کنونی هم مرز بود و هر حادثه نظامی- سیاسی که در آن جا رخ می نمود، اثر آن در سرزمین تالش نیز نمایان می گشت.
اشاره مکرر به شخص آتروپات و سرزمین ماد کوچک، آتروپاتن یا آذربایگان به منظور نشان دادن تحولات و موقعیت سیاسی تالش( کادوس) در آن عهده بوده است، به ویژه آن که تازمانی که آتروپات زنده بود، کادوس ها خود را متحد و تابع او می دانستند بعد از او نیز در شرایط خاصی هرگونه سیاستی که پادشاهان ماد آتروپاتن اتخاذ می کردند، تالشان پیرو آن بودند. بنا به ظنّ قوی و به استناد کتاب 11، فصل 14، بند16، استرابون” در زمان اشک دهم (سنتروک) پادشاه اشکانی، ماد و آتروپاتن( آذربایجان) هنوز جزء از مملکت پارت نبوده است.” اما درست زمانی که “جنگ مهرداد ششم پنت با رومی ها شروع شده بود وهنوز رومی ها به نتیجه قطعی نرسیده بودند و تیگران پادشاه ارمنستان داماد و متحد مهرداد ششم بودبعد ازاینکه تیگران ازجهت لیاقت و زرنگی که داشت همواره بر نیروی ارمنستان می افزود و این مملکت را توسعه می داد، توانست ارمنستان کوچک را به ارمنستان بزرگ ضمیمه کند و سرزمین ادیابن و سرتاسر بین النهرین را به تصرف خود درآورد، آذربایجان هم در این اوان جز دولت تیگران گردید.”

***************************************

منبع کتاب جستارهایی درتاریخ تالش جلد اول
نوشته آقای عبدالکریم اقاجانی تالش
فصل دوازدهم نژادو وسرزمین پارت و سلسله اشکانی
ص141- 142-143
انتخاب متن گروه تالشه خله (مجید نعمتی سیاهمزگی)