سینزه سال (سیزده بَدَر)

به قلم و با پژوهش؛ محمود اصغری/ نویسنده کتاب ” جشن های باستانی ایران و توسعه گردشگری فرهنگی“

سینزه سال وباورهای لاهیجانی ها/از دیرینه زمان

در سیزدهمین روز از ماه فروردین که در گاهشماری ایران، “تیر روز”، “روز ناهید”، “آناهیتا؛ ایزد بانوی آب‌های روان” نام دارد، لاهیجانی ها، از دیرینه زمان،مانند همه ایرانیان، به صحرا، کنار رودخانه‌ها، کوهپایه‌ها ودیگر مکان‌های طبیعی رفته و روزی را در کنار طبیعت و گُل‌های با طراوت بهاری”شقایق های قرمز” و گُل های زرد صحرایی و بومی” وارون تی تی وشکوفه‌های درختان و جویبارها، در کنار خانواده، با دلخوشی می‌گذرانیدند.
به باور لاهیجانی‌های قدیم، سیزده به در(سینزه سال) ،باید از خانه بیرون رفت و نحسی و بدیُمتی روز ۱۳ نوروز را از سر خود و خانواده دور کرد.
گفتنی است که همه روزهای آفرینشگر هستی دَهشمند، می‌تواند روز خوب یا بد باشد. البته خوبی یا بدی یک روز، بی تردید، به رفتار و کنش‌های فردی و اجتماعی و دیدگاه‌های انسان بستگی منطقی دارد.
آن گاه که پای باورهای عامیانه مردم در میان باشد، حقیقت می‌تواند در گرد و غبار خُرافه‌ها پنهان بماند.
آن چنان که بیان شد، سیزدهم هر ماه، به عنوان “تیرروز” ، به یکی از نمادهای ارزشمند نظام آفرینش و طبیعت، یعنی آب، باران و رویش و سرزندگی، تعلق دارد. ولی در روزگاران گذشته و اکنون، باورهایی شکل گرفته و نهادینه شده است که عدد ۱۳(سیزده) راعدد نخس و بدبیاری می‌دانند و از بیان آن نیز پرهیز می‌کنند.
جالب است که عدد ۱۳را در بسیاری از نقاط گیلان، “زیاده” می‌گفتند. یعنی به هنگام شمارش هر چیز، بعد از عدد ۱٢، واژه” زیاده” را به کار می‌بردند وآن گاه که به عدد ١٣ می‌رسیدند ، می گفتند؛ “زیاده” و بعد از آن می گفتند؛”چهارده” (محمودپاینده لنگرودی،فرهنگ گیل و دیلم،جاپ١٣۶۶، صفحه ۴۵۷)
به هر روی، مردم لاهیجان، روز ۱۳ فروردین (سینزه سال) را به صحرا وکوه و روستاهای اطراف شهر می‌رفتند تا نحسی و بد یُمنی ۱۳ را به در کنند!
آن گاه که شهر لاهیجان مانند امروز توسعه و گسترش نیافته بود، بعد از” باغ ملی”، در مرکز شهر، همه جا علفزار و صحرا بود.
لاهیجانی‌ها همراه با خانواده و خویشاوندان نزدیک خود، دسته جمعی به صحرا می‌رفتندو انواع (خوراکی‌ها، غذاها، میوه‌ها، آجیل) باقی مانده از عید نوروز را با خود می‌بردند و روز شادی را با گپ و گفت ها، در کنار هم سپری می‌کردند.
“صحرا”، گستره‌ای سرسبز و بزرگ بود و فرصتی برای بچه‌ها که می‌توانستند با هم به بازی‌های مورد علاقه خود بپردازند . یکی دیگر از جاهایی که مردم لاهیجان، برای گذراندن سینزه سال(سیزده بدر) انتخاب می‌کردند، گشت و گذار در گرداگرد استخر و شاه نشین کوه(شیطان کوه) بوده است.

هنگام فرارسیدن فصل بهار و نوروز باستانی که پاییز برگ ریزان و زمستان پُر برف پشت سر گذاشته می‌شد، استخر لاهیجان لبا لب از آب بود و حرکت باد، امواج زیبایی در آن ایجاد می‌کرد.
در روز سیزده بَدر(سینزه سال) ،در هر جایی که سبزه و رودخانه و آبی بود، خانواده‌های خوش ذوق لاهیجانی، گرداگرد آن، روز را به خوشی و خرمی می‌گذرانند و به زیبایی خاطره سازی می کردند.

حال و هوای سال سینزه(سیزده بَدَر) در لاهیجان/از دیرینه زمان

حال و هوای سیزده بدر سال‌های دور لاهیجان :
١-گردهمایی خانواده‌ها در سبزه‌زارها ٢-گذران روزی در آغوش طبیعت و گپ و گفت‌های صمیمانه خانوادگی و دوستانه و پیوند قلب ها
٣- خوردن و نوشیدن انواع خوراکی‌ها ،به ویژه، چای گرم و مطبوع باغ‌های چای لاهیجان
۴- بازی‌های کودکان ، آن هم با هیاهوی بسیار، در علفزارهای با طراوت
۵- فضای آکنده از همدلی و هم آوایی همشهری ها
۶-روزی با سفره‌های گسترده درفرش سبزو زیبای صحرا و طبیعت
٧- جاری شدن سبزه‌های سفره هفت سین نوروزی در آب‌های روان جویبارها و رودخانه، به ویژه، استخر لاهیجان (لاجونه سَل)
٨-بازار گرم نان محلی(نونه خولفه)، ماهی گردبیچ، تخم مرغ‌های محلی(موغونه پُخته) و باقلی پخته (بَپَته باقَلَه)
٩-نمایش و فروش انواع هنرهای دستی و سنتی( دَس هُنر)
١٠- روزی خوب برای فروشندگان دوره گرد، برای فروش پشمک ،زولبیا و بامیه، بستنی، آب آلبالو اخته، آلوچه تُرش و انواع شکلات و شیرینی

سیزده بَدَر/تازه عروس و تازه داماد لاهیجانی /از دیرینه زمان

در عید آن سال ها، خانواده‌های لاهیحانی که نو عروس داشتند، همراه با آقا داماد و عروس خانم، در کنار سایر خویشاوندان دور و نزدیک، سینزه سال(سیزده بَدَر)،را در صحرا، کوهپایه ها و حاشیه استخر لاهیجان، حضور می‌یافتند وجمع آنها با شادی و شور بیشتری همراه می‌شد، زیرا که آمیزه ای از شادی‌های جشن نوروز باستانی و عروسی عزیزان، برای خانواده های لاهیجانی، نماد و نمود دیگری داشت وحس و حال شادتری را می آفرید.
برای عروس و داماد های آن سال ها، نوروزو سیزده بدر خاطره انگیزی به یاد مانده است.

سینزه سال و سرگرمی ها و تفریح های خاطره انگیز در لاهیجان/از دیرینه زمان

در کنار همه هیاهوها و تکاپوهای مردم در صحرا و علفزارها، روز سیزده بدر(سالَ سینزه) ، اسب سواری، بازی با تخم مرغ(مورغونه جنگ)، توپ بازی، چرخ فلک سواری، قیش بازی و مانند این‌ها، از سرگرمی‌های رایج بودوخانواده‌ها، دور هم، با آجیل محلی، تخم خربزه، هندوانه و کدو و برنج بوداده(بیجا بیجی) و خوردن کاهو سکنجبین و سبزی پلو با ماهی و تُرشه تَره و مانند این ها، لحظه‌های لذت بخشی را سپری و خاطره سازی می کردند.
سالَ خوبی بَدَرین
شَمِه جون ساق بَبون
شَمِه عَید مووارک