شیرینی پزان نوروزی در لاهیجان

به قلم و با پژوهش؛ محمود اصغری/ نویسنده کتابهای “نگاهی به مردم شناسی لاهیحان” و واژه نامه”لاجونی گَب“

نوروز و نوسال و شیرینی پزان نوروزی ( شیرینی دوروسا گودَن لاجونئِن)
خاطره های آن سال ها و روزگاران خاطره انگیزگذشته

از دیدگاه جامعه شناسی و روانشناسی اجتماعی، گردهمایی‌های سُنتی و خانوادگی در روزگاران گذشته از جایگاهی ارزشمند برخوردار بوده است. این دورهمی های خانوادگی، پیوندهای اجتماعی و روح جمعی را بیش از پیش تقویت می‌کرد و پیامد آن، هم‌اندیشی خانواده‌ها و تبلور جامعه سالم بوده است. در نوروز آن سال‌های خاطره آفرین، برای استقبال از فرا رسیدن خجسته نوروز باستانی(نوروزونوسال)،دورهمی های سُنتی و خانوادگی شیرینی پزان برپا می‌شد. از این رو اعضای خانواده و خویشاوندان دور و نزدیک، گرد هم می‌آمدند وبرای پختن شیرینی‌های خانگی نوروزی، تکاپو می‌کردند. زیرا برگزاری هر جشنی مانند جشن نوروز باستانی که از نیاکان خِردگرای ما به یادگار مانده است و ما میراث دار آن هستیم، باانواع خوراکی‌ها و نوشیدنی‌ها و مراسم آیینی همراه بوده است.

خاطره سازی شیرینی پزی در نوروز باستانی (شیرینی پزان نوروزی و خاطره های کودکانه)

عَیدَ نوروز و شیرنی های جورواجورخونَگی؛ شَمِه جا خالی

خانواده‌های لاهیجانی مانند همه خانواده‌های ایرانی، به رسم کُهن، شیرینی‌های خانگی خود را می‌ پُختند. شیرینی‌هایی که خوشمزه بودند و با عشق به فراررسیدن سال نو(تازه سال) آماده می شدند.
امروزه پختن شیرینی های جورواجور نوروزی، آن هم در خانه‌های ایرانی و لاهیجانی، چندان رایج نیست و مردم برای برگزاری جشن‌ها، شیرینی های مورد نیاز خود را از شیرینی‌سراها که بسیار متنوع و رنگارنگ است خریداری می‌کنند. در عید نوروز آن سال‌ها، بانوان و دختران خانواده، دور هم جمع می‌شدند و شیرینی‌های نوروزی را آماده می‌کردند. شیرینی‌هایی که بوی خوش و مطبوع آن، در هر کوچه و گذری، تا خانه‌های هفت همسایه به مشام می‌رسید.
در آن روزگاران، شیرینی سرا و کارگاه‌های شیرینی‌پزی مانند امروز نبود و خانواده‌ها از شیرینی‌ها و خوراکی‌های خانگی استفاده می‌کردند. من هم مانند خیلی از کودکان و نوجوانان آن دوره، از شیرینی‌های خانگی مادربزرگ و پدربزرگ، خاطره‌های شیرین و ماندگاری دارم.

شیرینی‌های معروف خانگی و نوروزی لاهیجان(لاجونئِن عَیده شیرنی)

معروف ترین شیرینی های نوروزی خانواده های لاهیجانی در عید نوروز آن سال ها دور
١. میان پُر(مِین پور)
٢.حاجی بادام (حَجی بادوم)
٣. نخودی(آب دندون)
۴. کلوچه(کولچَه)
۵.حلوای سنگ مال( سنگ آ سین حَلوه) میان پُر با گردوی فراوان، خیلی خوشمزه بود و عطر و بوی آن، هر اشتهایی را برمی‌انگیخت. مهمانان نوروزی به شیرینی میانپور علاقه زیادی داشتند و از خوردن آن لذت می‌بردند.
کلوچه و حاجی بادام هم از شیرینی‌های رایج در مهمانی‌های نوروزی بود.
نخودی را” آب دندان” هم می‌گفتند. جراکه خیلی تُرد و نرم بود. در واقع با گذاشتن آن در دهان، له می‌شد و جویدن آن خیلی لذت داشت.
آن گاه که شیرینی‌های سنتی و خانگی در شیرینی خوری‌های شیشه‌ای رنگارنگ و سُنتی جای می‌گرفت، صحنه پذیرایی بسیار داچسب و گیرا می شد.
گفتنی است که در روزگاران گذشته، دختران دم بخت باید هنرهای آشپزی، خانه داری، شیرینی‌پزی، دوزندگی و سایر هنرها را آموخته و در خانه شوهر، آنها را به نمایش می گذاشت. اگر دختری این هنرها را نمی‌آموخت، موجب سرافکندگی خانواده‌اش شده و مورد سرزنش خانواده داماد قرار می‌گرفت.
فرآیند پختن شیرینی در آن روزگار که از دستگاه‌های جدید مانند فِر و غیره خبری نبود به این شرح بود که ابتدا خمیر (آمیزه‌ای از آرد، روغن یا کره، تخم مرغ و ادویه) آماده می‌شد و ورز می‌آمد. سپس با شکل‌های خاصی داخل سینی بزرگ چیده و روی منقل یا ذغال سرخ شده وخاکستر گرم قرار داده می‌شد. برای این که خوب پخته شود، یک سینی دیگر روی آن گذاشته و بالای آن نیز زغال یا خاکستر گرم قرار می‌دادند. بعد از مدتی شیرینی‌ها پخته و تُرد می‌شد و پس از خنک شدن، در دیگ های مِسی قرار می‌دادند. شیرینی‌ها در دیگ‌های مِسی نرم باقی می‌ماند، زیرا قرار بود آن شیرینی‌های خوشمزه را در جشن نوروز و پس از آن استفاده کنند

پیشوازلاجونئِن از عَیدَ نوروز(تازه سال)

نوروز باستانی ایران ‌ که فرا می رسید و پیش از فرا رسیدن آن، خانواده‌های لاهیجانی مانند همه خانواده‌های ایرانی با همه توان، برای برپایی جشن باشکوه نوروز به تکاپو می‌پرداختند که سمنو پزان و شیرینی پزان و خانه تکانی (دچین- فیچین)، از جمله آن ها بود.
به راستی، یاد آن روزگاران، برای همگان بازآفرینی خاطره‌های شیرین است. خاطره‌هایی به شیرینی شیرینی‌های خانگی در شیرینی خوری‌های رنگارنگ مادربزرگ.
نکته‌های اندیشه برانگیز در پیوند با شیرینی پزی نوروزی:
١.در انتظار نوروز و آمدن بهار گلریزان ٢.گب و گفتگوهای شیرین
٣. تکاپوی هیجان انگیز نوروزی
۴.احساس تازه شدن
۵. نمایش هنر شیرین پزی خانوادگی
برای کودکان و نوجوانان ، گرد هم آمدن خانواده‌ها برای پختن شیرینی، خاطره فراموش نشدنی بود. جرا که با خوردن شیرینی تازه، حال و هوای خوبی به آن ها دست می‌داد.

شَمه غَید شَمه ره مووارک بَبون
سال دلخوشی بَبون شَممه به
هیزار سالون بَرسین