مقبره خواهر امام

تاریخ تولد ایشان 179 هجری و تاریخ وفات ایشان 995 هجری قمری می باشد. علامه مجلسی به پیروی از سبط ابن جوزی در کتاب ‏ارزشمند «بحار الانوار» از فواطم اربعه یاد کرده است

و در مورد ‏فاطمه اُخری می نویسد: «و فی رشت مزار یُـنسَب إلی فاطمه ‏الطاهره أخت الرّضا(علیهما السّلام»، و در رشت مزاری است که ‏به فاطمه طاهر، خواهر امام رضا (علیهما السلام) منسوب است‎.‎ در باور مردم گیلان، وی به همراه برادرانش سید جلال ‏الدین اشرف و میر شمس الدین (علیه السلام) به گیلان مهاجرت ‏کرد و در زمان حکومت سیّد در رشت، از دنیا رفته است‎

‎
آیت الله شیخ محمّد مهدوی در کتاب «سادات متقدمه ‏گیلان» خود درباره این موضوع چنین می نویسد‎:‎ «فاطمه بنت موسی بن جعفر معروف به فاطمه اخری و ‏مشهور به خواهر امام، یا به همراه برادرش سید جلال الدین ‏اشرف به گیلان آمده و یا بعد از کشته شدن حضرت رضا (علیه السلام)، ‏به دیدن برادر خود به گیلان آمده و در همان وقت و یا قبل از ‏سید جلال الدین اشرف، وفات کرده و در این مکان دفن شده ‏است‎«.‎
برخی از محققان همانند مؤلف کتاب طرائق الحقایق در ‏جلد سوم، صفحه ۲۸۴ کتابش، از این امامزاده یاد کرده است و ‏می گوید: چهارشنبه دهم رجب سنه ۱۳۰۴‏‎ ‎قمری در رشت به ‏زیارتگاه خواهر امام، مزار فاطمه همشیره رضا (علیه السلام) رفتم و در ‏حاشیه همان صفحه می نویسد: فاطمه بنت موسی بن جعفر(علیه السلام)‏ ‎ ‎وی متولد سرزمین عربستان شهرمدینه منوره است. وقتی ‏برادرایشان حضرت احمد بن موسی در اوایل قرن سوم به قصد ‏دیدار برادر بزرگوارش حضرت امام رضا (علیه السلام) رهسپار ‏ایران شد و در این مسافرت بنا به احتمال قوی، یکی از ‏همراهان آن حضرت، بی بی فاطمه اخری، یا خواهر امام بوده ‏است‎.‎
پدر ایشان حضرت امام موسی کاظم (علیه السلام) و ‏برادر ایشان امام رضا (علیه السلام) و خواهران وی: حضرت ‏معصومه(علیها السلام)(فاطمه کبری)، فاطمه وسطی، فاطمه ‏صغری) مزار: آذربایجان، که به خواهر امام(علیها السلام) شهرت ‏د اشتند و لقب ایشان طاهره بود.‏
دیلمیان به دلیل موقعیت طبیعی قلمرو خود که دارای راه ‏های صعب العبور و کوه های بلند و جنگل های انبوه بود و نیز ‏با پایداری و استقامت و دلاوری مردان سلحشور خویش ‏توانستند تا ۲۵۰ سال بعد از حمله اعراب در برابر لشکریان ‏مقتدر خلفای بغداد مقاومت و از ورود آنان به سرزمین خویش ‏جلوگیری کنند‎.‎
در این زمان سرزمین سرسبز گیلان و دیلمان، مأمن و ‏پناهگاه علویان ستمدیده ای گردید که به سبب جور و ستم ‏خلفای بغداد و کارگزاران آنها، مأوا و مسکن خود را رها ‏ساخته و فرار کرده بودند‎.‎
مهاجرت سادات علوی به نقاط امن دیلمان و طبرستان ‏علت های مختلفی داشت؛ از جمله در این مناطق به جهت ‏موقعیت جغرافیایی خاص خود، وقوع جنگ ، لشکرکشی و ‏تصرف در آن از سوی خلفای جور امکان پذیر نبود و از طرفی ‏هم مردم در انتخاب دین و مذهب در مناطق حکومت حاکمان ‏محلی تا حدودی آزادی داشتند‎.‎
از سویی دیگر، مردم دیلمان خصوصاً سرداران دیلمی که ‏عباسیان را دشمن می داشتند، با پناه دادن سادات علوی، آنان را ‏تحت حمایت خویش قرار می دادند و وسایل زندگی و ‏معیشت آنان را فراهم می ساختند. پناهندگان و سادات جلیل ‏القدر نیز بر اثر معاشرت با مردم دیلمان، آنها را تحت تأثیر قرار ‏دادند و با تعالیم دین مبین اسلام آشنا ساختند‎.‎
وجود زیارتگاه های متعدد در گیلان نشان می دهد که ‏این سرزمین همواره مورد توجه امامزادگان و سادات علوی بوده ‏است و مردم نوع دوست گیلان نیز آنها را حمایت و پشتیبانی ‏می کردند. امروز نیز آرامگاه آنان مورد احترام و زیارتگاه مردم ‏این سامان است‎.‎
پس می توان از جمله دلایل هجرت فاطمه اخری را این ‏چنین برشمرد که‎:‎‏ خفقان، ظلم و شکنجه و آزار و اذیت عمال ‏خلفای عباسی‎ .‎استقبال و احترام ایرانیان به فرزندان و فرزند زادگان ائمه ‏اطهار علیهم السلام بویژه مردم دیلم (گیلان)، دور بودن منطقه ‏ایران از دست خلفای عباسی، تشکیل حکومتهای اسلامی مستقل ‏در بعضی از مناطق ایران، دیدار از امام رضا علیه السلام،‎ ‎زندگی ‏در سایه امام رضا علیه السلام همراه با امنیت و آرامش‎ .‎
‎ ‎به هرحال، حضرت احمد بن موسی علیه السلام در ‏اوایل قرن سوم به قصد دیدار برادر بزرگوارش حضرت امام ‏رضا علیه السلام رهسپار ایران شد و در این مسافرت بالغ بر ‏‏۱۲۰۰ نفر از امامزادگان و ذراری ائمه علیهم السلام، ایشان را ‏همراهی می کردند. بنا به احتمال قوی، یکی از همراهان آن ‏حضرت، بی بی فاطمه اخری (علیها السلام)، همین خواهر امام ‏می باشد‎ .‎
پس از به شهادت رسیدن حضرت احمد بن موسی علیه ‏السلام هر یک از اصحاب حضرت شاهچراغ و امامزادگان، به ‏مناطقی فرار نموده اند که در این میان می توان، ورود حضرت ‏خواهر امام و جمع دیگری از امامزادگان را به منطقه دیلم و ‏رشت نام برد‎ .‎
از آنجائی که اکثر مورخین، هجرت و شهادت حضرت ‏شاهچراغ را در سنه ۲۰۳ هـ.ق نوشته اند؛ لذا ورود حضرت ‏خواهر امام به منطقه دیلم را می توان در این سال دانست که در ‏این هنگام آن حضرت سنی بالغ بر ۲۴ سال داشته است‎ .‎دلایل شهرت فاطمه اخری به خواهرامام‎ ‎اول اینکه از نظر ‏راحتی و سهولت در گفتار در عرف و به جهت اینکه حضرت‎ ‏‏«فاطمه اخری» خواهر امام رضا علیه السلام هستند به این نام ‏مشهور شده است، دیگر اینکه شاید تاریخ بناء بقعه و یا تعمیر ‏آن بر شخصیت مدفون در بقعه شهرت بیشتر پیدا کرده باشد‎